Pisarze wielkopolskich miast szlacheckich w okresie staropolskim
247
czytania i pisania , aby służyć społeczeństwu . Do jego głównych obowiązków należało 48 : 1 . Protokołowanie obrad urzędów ( czasem w postaci notatek ); 2 . Tworzenie czystopisów ; 3 . Wnoszenie dokumentów do ksiąg ( oblata ); 4 . Wysłuchiwanie świadków ; 5 . Sporządzanie testamentów ; 6 . Sporządzanie różnego rodzaju inwentarzy ; 7 . Sporządzacie ekstraktów na życzenie petentów ; 8 . Opieka nad kancelarią ( troska o stałe uzupełnienie materiału pisarskiego ); 9 . Dbałość o ciągłość funkcjonowania kancelarii ( sprowadzenie nowego pisarza i przygotowanie go do pracy ); 10 . Opieka nad archiwum miejskim ; 11 . Opieka nad kasą miejską ( w ograniczonym zakresie , przyjmowanie opłat z przyjęć do prawa miejskiego ); 12 . Odbieranie i wysyłanie korespondencji ; 13 . Reprezentacja urzędów i miasta na zewnątrz , w tym kontakt z innymi kancelariami na tym samym i wyższym szczeblu ; 14 . Obecność przy wizjach lokalnych ; 15 . Pomoc prawna . Próbę prześledzenia procesu alfabetyzacji środowiska miejskiego podjęła Agnieszka Bartoszewicz . Wskazuje ona , że nie jest to zadaniem łatwym . Z pewnością z podstawami pisania i czytania młodzi uczniowie musieli być zaznajamiani w szkołach parafialnych 49 , katedralnych i kolegiackich . Tak więc wiedzę niezbędną do zarabiania piórem przekazywali im duchowni , potem
48
M . Bogucka , H . Samsonowicz , Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej , Wrocław 1986 , s . 171 – 172 ; A . Kozak , Pleszew w późnym średniowieczu …, s . 79 ; M . Stankowa , Kancelaria miasta Lublina XIV – XVIII w ., Warszawa 1968 , s . 64 – 65 ; I . Radtke , Kancelaria miasta Poznania do 1570 roku , Warszawa 1967 , s . 58 – 62 , 79 – 80 ; J . Tandecki , Dokumenty i kancelarie miejskie …, s . 416 – 417 ; J . Łosowski , Notarii iurati …, s . 34 ; J . Tandecki , Kancelarie wielkich miast pruskich …, s . 217 ; E . Wółkiewicz , dz . cyt ., s . 29 – 30 ; J . Łosowski , Urzędnicy miejscy , cechowi , braccy i szpitalni Łęcznej do r . 1810 . Spisy , Łęczna 2004 , s . 20 – 21 ; M . Superczyński , Pisarze miejscy w kancelarii chełmińskiej od XIV do XVI wieku , „ Zapiski Historyczne ” 2016 , t . 81 , z . 3 , s . 41 – 42 ; M . Starzyński , Archiwa miejskie w średniowiecznych strategiach pamięci , [ w :] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski , t . 1 , pod red . J . Banaszkiewicz , Warszawa 2018 , s . 466 – 467 ; M . Friedberg , Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem , „ Archeion ” 1962 , t . 36 , s . 146 , 158 , 161 ; M . Friedberg , Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII w ., „ Archeion ” 1955 , t . 24 , s . 288 – 290 ; M . Biniaś- -Szkopek , dz . cyt ., s . 100 ; Sz . T . Jaworski , Księga wójtowska i ławnicza miasta Kórnika z lat 1580 – 1607 , „ Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej ” 2019 , r . 36 , s . 127 .
49
Stanisław Litak podaje iż w XV w . i w pierwszej połowie XVI w . w Wielkopolsce szkoły parafialne funkcjonowały w 55 miastach . Dalej pisze , że w XVII w . ich działalność była powszechna . Zob . S . Litak , Sieć szkół parafialnych w Rzeczpospolitej w XVI i pierwszej połowie XVII w .: próba podsumowania , „ Rozprawy z Dziejów Oświaty ” 1996 , r . 37 , s . 22 , 29 ; S . K . Olczak , Szkolnictwo para-