Pisarze wielkopolskich miast szlacheckich w okresie staropolskim
243
Dowodem na jednoosobowość stanowiska pisarza są coroczne składy osobowe urzędów miejskich , na których był dość często wymieniany obok innych urzędników miejskich oraz podpisy , które składał pod wpisami 13 . W tym kontekście trzeba brać pod uwagę również dukt „ ręki pisarskiej ”, który mógł się zmieniać podczas prowadzenia księgi ( wskazuje on wielu piszących następujących po sobie , rzadziej w tym samym czasie ). Pisarz swoje stanowisko pełnił do śmierci . W niewielu przypadkach kilkukrotnie powracał na stanowisko 14 . W tym zakresie wartym zgłębienia zagadnieniem wydaje się ścieżka kariery , tj . cursus honorum , która może ujawnić wiele ważnych prawidłowości . Z tego też względu niezwykle cenne są coroczne składy aktualnych urzędników miejskich . Chociażby w Koźminie pisarz , obejmując stanowisko burmistrza , dotarł do najwyższej godności miejskiej 15 , z której w późniejszym czasie został zdjęty w związku z rotacją na to stanowisko 16 . Schematy te powtarzają się również w Barcinie 17 . Po raz pierwszy , gdy zdegradowano ławnika do funkcji pisarza , po raz drugi , gdy pisarz awansował wprost na burmistrza 18 . Podobnie było w pierwszej połowie XVIII w . ( 1727 ) w Bninie . Wówczas osoba pełniąca obowiązki wójta zaczęła być wymieniana jako pisarz 19 . Dokładnie ta sama sytuacja miała miejsce w Żerkowie 20 . Wart wspomnienia jest również pisarz w Łobżenicy , który bywał instygatorem publicznym 21 . Natomiast w Obrzycku w XVIII w . pisarz oprócz swoich zwyczajnych obowiązków pełnił jeszcze funkcje kopisty 22 . W tym mieście był także ławnikiem 23 . Są to jednak dane poszlakowe i wymagają w przyszłości szerszej analizy .
W każdym razie nie można do końca negować braku zaangażowania w prace pisarskie osób trzecich ( ta kwestia wydaje się istotna w przypadku wysokiego natężenia pracy w urzędzie ). Tylko w Lesznie w latach 1723 – 1789 pracowali notarius i actuarius , odnotowuje się również obecność kancelisty
13
Miało to miejsce głównie w XVIII wieku .
14
J . Tandecki , Dokumenty i kancelarie miejskie , [ w :] Dyplomatyka staropolska , pod red . T . Jurka , Warszawa 2015 , s . 416 ; J . Tandecki , Kancelarie wielkich miast pruskich jako ośrodki średniowiecznej kultury miejskiej , [ w :] Drogą historii . Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin , pod red . P . Dymmela , K . Skupieńskiego , B . Trelińskiej , Lublin 2001 , s . 217 ; E . Wółkiewicz , „ Viri docti et secretorium conscii ” personel kancelaryjny Wrocławia w późnym średniowieczu , „ Śląski Kwartalnik Historyczny « Sobótka »” 2006 , r . 61 , nr 1 , s . 34 .
15
APP , Akta miasta Koźmin , sygn . I 15 , s . 359 .
16
Tamże , s . 413 , 426 .
17
M . Frąś , Studia z dziejów Barcina w okresie staropolskim , Barcin 2018 , s . 81 .
18
Tamże , s . 84 .
19
APP , Akta miasta Bnin , sygn . I 8 , s . 827 .
20
APP , Akta miasta Żerków , sygn . I 3 , s . 138 .
21
APB , Akta miasta Łobżenicy , sygn . 194 / 11 , s . 77 .
22
APP , Akta miasta Obrzycko , sygn . I 6 , s . 61 .
23
APP , Akta miasta Obrzycko , sygn . I 4 , s . 180 .