Wokół recepcji Przymierza polsko-pruskiego Szymona Askenazego
23
krotnie i omawiana była przez Kocója z różnych punktów widzenia . Z jednej strony reprezentował autor pogląd pozytywnego postrzegania zwolenników sojuszu , tłumacząc , że nie mieli oni innej alternatywny w poszukiwaniu sprzymierzeńca dla swoich celów , jeśli wykluczymy politykę neutralności oraz uświadomimy sobie , w jak słabym położeniu była Polska przed rokiem 1788 . Dostrzegał także Kocój korzyści wynikające dla Polski z sojuszu , wśród których wymieniał „ nowe perspektywy nawiązania stosunków z Anglią , Holandią , Szwecją i Turcją ” 67 . Z drugiej strony zastanawiał się , analizując stosunki polsko-pruskie , „ skąd u Polaków było tyle łatwowierności co do propolskich intencji Fryderyka Wilhelma II ?” 68 . W innym miejscu , odnosząc się bezpośrednio do dzieła Askenazego dotyczącego przymierza polsko-pruskiego , stwierdził : „ Nadal budzą wątpliwości sformułowane przez Szymona Askenazego tezy o tym , że przymierze polsko-pruskie w pierwszym okresie Sejmu na tle przewidywanego starcia Prus z Austrią i Rosją miało duże szanse powodzenia . Z korespondencji pruskiej z 1792 r . można wyciągnąć wniosek , że było ono skazane na niepowodzenie na długo przed zawarciem ” 69 .
W kontekście tych wszystkich wypowiedzi nasuwa się refleksja , że mimo upływu 120 lat od pierwszego wydania Przymierza polsko-pruskiego Askenazego nadal stanowi to dzieło punkt odniesienia dla wielu badaczy jako jedno z podstawowych opracowań w zakresie problematyki stosunków polsko-pruskich w dobie Sejmu Wielkiego . Wydaje się jednak , że ogólna ocena przymierza w nim zawarta nie znajduje już dzisiaj potwierdzenia w najnowszych badaniach historycznych .
Bibliografia
Opracowania Askenazy S ., Alopeus , [ w :] tegoż , Nowe wczasy , Warszawa 1910 . Askenazy S ., Gdańsk a Polska , Warszawa 1919 . Askenazy S ., Łukasiński , t . 1 , Warszawa 1929 . Askenazy S ., Metody i warunki krytyki naukowej w zakresie dziejów nowożytnych , „ Kwartalnik
Historyczny ” 1903 , t . 17 , nr 2 . Askenazy S ., Polemika , „ Kwartalnik Historyczny ” 1904 , t . 18 , nr 1 . Askenazy S ., Przyczynek do krytyki depesz M . M . Alopeusa , „ Kwartalnik Historyczny ” 1903 , t . 17 , nr 4 . Askenazy S ., Przymierze polsko-pruskie , wyd . 1 , Lwów 1900 ; wyd . 2 , Warszawa 1901 ; wyd . 3 przejrzane i dopełnione , Warszawa-Lwów 1919 . Askenazy S ., Uwagi , Warszawa 1924 . Bibliografia polska 1901 – 1939 , pod red . J . Wilgat , t . 1 , Wrocław 1986 .
67
H . Kocój , Dziedzictwo Konstytucji 3 Maja . Obraz polskiej rewolucji oczami Zachodu , Kraków 2016 , s . 53 . 68
Tamże , s . 61 .
69
Tamże , s . 259 .