Przegląd Archiwalno-Historyczny t. VII | Page 220

Archiwum Państwowe w Poznaniu w latach 1939-1945
219
Obok gromadzenia i opracowania archiwaliów bardzo ważną funkcją archiwów , wynikającą z dwóch poprzednich , jest udostępnianie . W okresie II wojny światowej w każdej placówce archiwalnej kwestia udostępniania wyglądała nieco inaczej . Wynikało to przede wszystkim z : liczby opracowanych jednostek , zasięgu terytorialnego działalności placówek archiwalnych oraz spraw lokalowych , osobowych i technicznych .
Zasady udostępniania materiałów archiwalnych w poszczególnych archiwach były określone oddzielnymi przepisami ( regulaminem i taryfą opłat ) dla każdej państwowej instytucji archiwalnej w danym okręgu . Udostępnianie akt miało miejsce także w Reichsarchiv , gdzie w pierwszej kolejności prawo do korzystania z zasobu miały instytucje władz państwowych , a głównymi użytkownikami były osoby pochodzenia niemieckiego oraz obcokrajowcy , którzy musieli otrzymać pozwolenie na korzystanie z archiwaliów drogą dyplomatyczną . Udostępnianie materiałów archiwalnych dla celów naukowych i urzędowych było z reguły bezpłatne , lecz za użytkowanie akt w interesie prywatnym należało zapłacić zgodnie z taryfikatorem opłat 60 .
Dla Archiwum Rzeszy w Poznaniu zachował się regulamin korzystania z zasobu archiwalnego . Jest to jeden z nielicznych dokumentów , który ilustruje przepisy , jakie obowiązywały użytkowników w niemieckich archiwach na okupowanych ziemiach polskich . Usystematyzował on takie kwestie jak : uzyskanie pozwolenia na użytkowanie akt , zasady korzystania z archiwaliów , proces wypożyczenia akt innym niemieckim placówkom . W regulaminie zamieszczono harmonogram otwarcia czytelni , która w dni robocze była czynna od godziny 8.00 do 17.00 , a w sobotę do godziny 13.00 . Użytkownicy mieli obowiązek stosować się do poleceń wydawanych przez dyżurującego urzędnika . Należało dbać o akta oraz nie wolno było nanosić żadnych adnotacji i zapisków na wypożyczoną dokumentację . Jeśli osoba korzystająca z akt naruszała wydane przepisy dotyczące postępowania z archiwaliami , mogła zostać przez dyżurującego pozbawiona możliwości użytkowania dokumentów , jednocześnie przeciwko takiemu użytkownikowi wszczynano postępowanie karne . Przy Archiwum Rzeszy w Poznaniu funkcjonowała biblioteka , z której poza pracownikami mogli korzystać petenci , ale tylko pod warunkiem wydania zgody przez dyżurującego , natomiast wypożyczanie książek na zewnątrz było zakazane . Powołując się na ustawę o obywatelstwie Rzeszy , regulamin wykluczał z grona korzystających ludność pochodzenia żydowskiego . Warto dodać , że według instrukcji użytkowania nie wolno było m . in .: jeść posiłków w pracowni naukowej , wynosić archiwaliów , repertoriów i książek poza czytelnię , przeszkadzać innym użytkownikom . Za tego typu naruszenia
60
Tamże , s . 182 .