Wpływ II wojny światowej na poszukiwanie rozwiązań prawnych ...
111
odszkodowań kulturalnych , powierzone od 1944 r . specjalnej Komisji ds . Ochrony i Restytucji Dóbr Kultury ( Commission for Protection and Restitu tion of Cultural Material ), zwanej – od nazwiska jej przewodniczącego – Komisją Vauchera 26 . Najdonioślejszym , z punktu widzenia rozpatrywanej tematyki , dokonaniem Konferencji był Program restytucji obiektów sztuki , książek i archiwów , w którym opracowano organizacyjne formy rewindykacji dóbr kultury 27 . Dokument określał zasady działania wyspecjalizowanej Komisji , do której kompetencji należeć miało rozpatrywanie roszczeń o przywrócenie zagrabionych , zniszczonych lub uszkodzonych dóbr kultury , które znajdowały się na europejskich terytoriach Narodów Zjednoczonych 1 września 1939 r . W przypadku zniszczeń lub uszkodzeń mienia kulturalnego w grę wchodzić miała wyłącznie restytucja zastępcza lub zaspokojenie roszczeń z zasobów artystycznych państw „ osi ”. Jak odnotowuje W . Kowalski : „ Komisja winna była mieć stale na uwadze , że nie jest Komisją reparacyjną , a więc nie jest jej celem ustalanie odszkodowań pieniężnych . Wyceny dokonywane być miały przeto możliwie jak najrzadziej . Nigdy przy tym nie należało ich dokonywać w oparciu o kryteria komercyjne . Zasadą jaką należało przyjmować w takich przypadkach było ustalanie wycen tylko wtedy , kiedy zachodziłaby potrzeba przeprowadzenia pewnych prac restauratorskich . W najzupełniej wyjątkowych okolicznościach można było dokonywać wyceny straty bez przekazywania ekwiwalentu ” 28 .
W zakresie prawodawstwa państwa świadome , że następstwem II wojny światowej oraz postępującego rozwoju techniki wojennej były ogromne zniszczenia dóbr kultury , przystąpiły do opracowania konwencji , która w zamyśle twórców miała traktować te zagadnienia jako problem suigeneris , wymagający odrębnej regulacji 29 . Prace nad przygotowaniem dokumentu trwały w ramach UNESCO od 1950 do 1954 r . W ich trakcie podnoszono częstokroć postulat stworzenia instrumentu odpowiadającego kształtem rozwiązaniom konwencji genewskich z 1949 r ., dotyczących ochrony ofiar wojny . Analogie w zakresie ich celów dały asumpt do przyjęcia nieoficjalnej nazwy projektowanego dokumentu – mówiono o „ Karcie Czerwonego Krzyża dla dziedzictwa kulturowego ” 30 .
Akt końcowy konferencji międzynarodowej w sprawie ochrony dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego , podpisany w 1954 r . w Hadze , poza konwencją w całości poświęconą tematyce ochrony dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego , obejmuje również regulamin wykonawczy oraz protokół .
26
W . Kowalski , dz . cyt ., s . 53 – 54 .
27
S . Nahlik , Grabież dzieł sztuki . Rodowód zbrodni międzynarodowej , Wrocław 1958 , s . 286 – 287 . Szerzej na ten temat patrz również : W . Kowalski , dz . cyt ., s . 60 i n .
28
W . Kowalski , dz . cyt ., s . 64 .
29
S . Nahlik , dz . cyt ., s . 381 – 383 .
30
D . Drewniacki , dz . cyt ., s . 46 .