242 Marcin Frąś
nich pracy w kancelarii , zdobyte wykształcenie , a także pochodzenie społeczne i geograficzne .
Janusz Łosowski w swojej książce wskazuje , iż to właśnie pisarz miejski jest gwarantem istnienia i ciągłości funkcjonowania kancelarii miejskiej 4 . Zaprzysięgany pisarz miejski znany jest w literaturze jako zwierzchnik kancelarii miejskiej . Stąd też urząd ten wzmiankowany jest w źródłach jako : pisarz przysiężny , notarius iuratus utriusque officiilub po prostu notarius iuratus . Natomiast w Zbąszyniu istniało stanowisko „ notariusza kuratorium ” 5 . W Ostrorogu zaś powołano „ urząd pisarstwa aktowego ” 6 . W Czarnkowie pisarza określano mianem notarius subdelegatus 7 .
Nie są znane metody powoływania na urząd pisarzy w wielkopolskich miastach szlacheckich . Podobnie jak w przypadku miast lubelskich , o ich doborze mogło decydować pospólstwo , jednakże wybór musiał być zaakceptowany przez dziedzica 8 . Pojawienie się pisarza musiało wynikać z aktualnych potrzeb rady i ławy miejskiej . Znany jest osobliwy przypadek , w którym jego zatrudnienie wiązało się z wydaniem przywileju . Tak było m . in . w Lwówku . 20 września 1621 r . Jerzy z Ostroroga , biorąc pod uwagę prośby burmistrza i wójta tłumaczących się , że : „ było i jest źle bez niego ”, wydał przywilej wieczysty ustanawiający taki urząd w swoim mieście . Podobnego zdarzenia nie znajdujemy w źródłach żadnych innych miast . Chociaż podobieństwo wykazuje opisana sytuacja , w której Tobiasz Banik z woli i rozkazu właściciela został w 1763 r . „ wokowany ” ( w tym przypadku nominowany ) na urząd pisarza w Kobylinie 9 . Pisarz miejski pracę zaczynał tuż po zaprzysiężeniu , jego przysięgę przytacza w swoim dziele Barłomiej Groicki 10 . Znajduje ona swoje odzwierciedlenie jako wpis wzorcowy w księgach miejskich Grodziska 11 i Pleszewa 12 .
4
J . Łosowski , dz . cyt . s . 7 .
5
APP , Akta miasta Zbąszyń , sygn . I 11 , k . 242 .
6
APP , Akta miasta Ostroróg , sygn . I 5 , s . 695 – 697 .
7
APP , Akta miasta Czarnków , sygn . I 4 , s . 907 .
8
J . Łosowski , dz . cyt ., Lublin , 1997 , s . 192 ; B . Baranowski , Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku , Warszawa , 1975 , s . 27 .
9
APP , Akta miasta Kobylin , sygn . I 23 , s . 170 .
10
B . Groicki , Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie Polskiej , t . 1 , wyd . K . Koranyi , Warszawa , 1953 , s . 40l ; J . Łosowski , dz . cyt ., s . 193 ; I . Radtke , Kancelaria miasta Poznania do 1570 roku , Warszawa 1967 , s . 69 ; J . Łosowski , Notarii iurati , czyli pisarze dawnej Łęcznej , cz . 1 , Jerzy Marszalka , Jan Kustro , Wojciech Marcinkowicz , „ Merkuriusz Łęczyński ” 1997 , nr 10 , s . 34 . 11
Biblioteka Zakładu im . Ossolińskich we Wrocławiu , Rkps . 1511 / II , s . 143 ; Archiwum Głów ne Akt Dawnych w Warszawie , Varia archiwalne z Biblioteki Baworowskich , sygn . 396 / 260 , s . 2 .
12
APP , Akta miasta Pleszew , sygn . I 38 , s . 28 – 29 .