Archiwum Państwowe w Poznaniu w latach 1939-1945
209
Niestety , z powodu niedostatecznej ilości źródeł nie można szczegółowo ustalić związku pomiędzy Archiwum w Poznaniu a urzędem namiestnika Rzeszy . Wiadomo jednak , że zgodnie z zarządzeniem namiestnika Rzeszy z 6 maja 1942 r . zaczęto przy korespondencji z władzami oraz innymi publiczno-prawnymi urzędami do tytułu „ Der Reichsstatthalter in Warthegau ” dodawać określenie „ Reichsarchiv Wartheland ” 16 . Na podstawie tego rozporządzenia można wywnioskować , iż poznańskie Archiwum było podporządkowane w kwestiach organizacyjnych namiestnikowi Rzeszy . Jeżeli chodzi o sprawy personalne pracowników , to sytuacja wygląda bardzo podobnie , gdyż były one załatwiane w urzędzie namiestnika , co ma swoje odzwierciedlenie w zachowanych źródłach 17 . Najprawdopodobniej również częściowe opłacanie działalności Archiwum leżało w gestii władz lokalnych .
Po zakończeniu działań wojennych na terenach włączonych do Rzeszy niemiecka służba archiwalna najpierw zajęła się przejęciem kontroli nad państwowym zasobem archiwalnym , a dopiero później podjęła próbę zorganizowania systemu opieki archiwalnej ( Archivpflege ) dla niepaństwowego zasobu archiwalnego , w skład którego wchodziły archiwa : miejskie , gminne , prywatne , gospodarcze , cechów oraz stowarzyszeń . System ten polegał na utworzeniu tzw . poradni archiwalnych ( Archivberatungsstelle ) oraz przydzieleniu do konkretnego obszaru opiekunów archiwalnych ( Archivpfleger ). Funkcję opiekunów piastowali zazwyczaj inspektorzy szkolni , nauczyciele oraz urzędnicy posiadający wyższe wykształcenie , którzy musieli wcześniej ukończyć kurs prowadzony przez profesjonalnych archiwistów . Model ten został zaczerpnięty z systemu wytworzonego w Prusach , który funkcjonował od 4 sierpnia 1937 r ., kiedy weszło w życie rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych Rzeszy 18 .
Kraj Warty jako jednostka administracyjna posiadał także swój system opieki archiwalnej , który został oparty na wzorcu pruskim z 1937 r . Jednak tutaj musiał on zostać stworzony od podstaw w przeciwieństwie do terenów włączonych do prowincji pruskich . Organizację tego modelu powierzono lokalnym władzom archiwalnym , które przy tworzeniu tych placówek zakładały , że będą one funkcjonować w ramach władz samorządowych okręgu , czyli tzw . Gauselbstverwaltung 19 . Próby utworzenia systemu opieki archiwalnej w tym okręgu podjęto w połowie 1940 r ., o czym świadczy sprawozdanie dr . Sandowa z 22 czerwca 1940 r ., dotyczące Archiwum Rzeszy w Poznaniu . Autor wyjaśnia w nim , że z polecenia zwierzchnika władzy samorządowej
16
AP Poznań , RSH , sygn . 756 , s . 12 .
17
Tamże , sygn . 1020 , s . 441 ; sygn . 1025 , s . 23 .
18
A . Staszków , Archiwa prywatne w prowincji Górnego Śląska ( 1939 – 1945 ), „ Archeion ” 1981 , t . 72 , s . 79 ; D . Matelski , Grabież i restytucja polskich dóbr kultury ..., s . 341 .
19
M . Stażewski , Niemiecka polityka archiwalna …, s . 65 – 66 .