Mieczysław Białynia-Rzepecki i Tadeusz Antoni Esman
81
respondencja z 1924 r . w sprawie przekazania na potrzeby Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Bydgoszczy kolejnych dwóch pomieszczeń , dotychczas wykorzystywanych przez bydgoskie archiwum 36 .
Tadeusz Antoni Esman
Następca Białyni-Rzepeckiego , Tadeusz Antoni Esman , był młodszy od poprzednika o 41 lat 37 . Urodził się 12 czerwca 1903 r . w Poznaniu 38 . Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych . Co prawda jego ojciec Józef August był poznańskim rzeźnikiem i nic nie wiadomo o jego politycznym zaangażowaniu , jednak dziadek brał udział w powstaniu 1848 r . 39 Tadeusz jako uczeń był członkiem polskiego harcerstwa i szkolnych organizacji niepodległościowych , a w czasie powstania wielkopolskiego gońcem głównej kwatery władz powstańczych , później Komendy Miasta Poznania .
Szkołę średnią – poznańskie gimnazjum Bergera – ukończył Esman w 1923 r . 40 i rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego . Po zmianach organizacyjnych w Uniwersytecie kontynuował je na Wydziale Humanistycznym nieprzerwanie do 1928 r . 41 Był uczestnikiem seminariów prof . Kazimierza Tymienieckiego i prof . Adama Skałkowskiego 42 . Działał w ruchu studenckim i reprezentował środowisko poznańskie w czasie ogólnopolskiego zjazdu historyków studentów , który odbył się w Wilnie na początku listopada 1925 r . 43 Miesiąc później uczestniczył
36
Akta spraw dotyczących remontów i problemów lokalowych bydgoskiego archiwum , zob . APB , APPoB , sygn . 39 .
37
Część faktów biograficznych z życia Esmana na podstawie trzech publikowanych biogramów . Por . przyp . 4 .
38
W poznańskiej ewidencji ludności figuruje jako „ Thaddaus Anton Essmann ”. APP , AmP , sygn . 14385 , s . 250 . Kopie karty można odnaleźć w serwisie „ szukajwarchi wach . pl ”, zob . https :// szukajwarchiwach . pl / 53 / 474 / 0 / 19.3 / 14385 / str / 1 / 18 / 15 / -cOBXyFmGfMbx3 GKDiP81Q /# tabSkany ( dostęp : 12.01.2019 ).
39
W dwóch wspomnianych wcześniej biogramach Esmana ( z kalendarza i bydgoskiego słownika ) pojawia się informacja , że w działalność niepodległościową zaangażowana była także siostra Esmana , Ewa , uczestniczka strajków szkolnych w latach 1905 – 1907 . Jednak w ewidencji ludności Poznania jedynymi dziećmi Józefa Augusta Esmana i Tekli ( ze Śmidowiczów ) byli Tadeusz i Stefan ( zm . 18 sierpnia 1905 r .). Por . APP , AmP , sygn . 14385 , s . 250 .
40
APB , AzAPB , sygn . 2 / 54 , s . 234 .
41
W życiorysach Esman twierdził , że przed przerwą studiował w latach 1923 – 1927 , por . m . in . tamże , s . 2 , natomiast w aktach uniwersyteckich jako rok przerwania studiów widnieje 1928 , AUAM , sygn . 103b / 577 .
42
APB , AzAPB , sygn . 2 / 54 , s . 234 .
43
Krótką informację o zjeździe zob . A . Deruga , Sprawozdanie z działalności Koła Historyków Słuchaczy USB w Wilnie w latach 1923 – 1933 , [ w :] Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1923 – 1933 , Wilno 1933 , s . 357 .