74 Robert Degen , Krzysztof Syta
mniej licznego grona – 113 osób – zaliczał się Tadeusz Esman 3 . Obaj byli kierownikami bydgoskiej placówki archiwalnej .
Przed podjętymi badaniami postawiliśmy podwójny cel : uzupełnienie biografii obu bydgoskich archiwistów i ukazanie ich na tle środowiska kierowniczego przedwojennych terenowych archiwów państwowych . Przy realizacji pierwszego pomocne były publikowane wcześniej biogramy Białyni-Rzepeckiego i Esmana 4 , choć kwerendą objęliśmy również materiały z zasobów archiwów państwowych w Bydgoszczy i Poznaniu oraz Archiwum Uni wersytetu im . Adama Mickiewicza w Poznaniu 5 . Do naszkicowania portretu środowiska , współtworzonego w latach 1918 – 1939 przez bydgoskich archiwistów , do którego oprócz nich należało 24 kierowników 6 , wykorzystaliśmy przede wszystkim trzy wydane tomy Słownika biograficznego archiwistów polskich 7 . W Polskim słowniku biograficznym odnaleźliśmy informacje na temat
3
I . Mamczak-Gadkowska , dz . cyt ., s . 128 – 129 .
4
Białynia-Rzepecki : J . Kutta , Białynia-Rzepecki Mieczysław ( 1962 – 1927 ), archiwista , [ w :] Bydgoski słownik biograficzny , pod red . J . Kutty , Bydgoszcz 1994 , s . 28 – 29 ; A . Perlińska , Białynia- -Rzepecki Mieczysław , [ w :] Słownik biograficzny archiwistów polskich ( dalej SBAP ), t . I : 1918 – 1984 , pod red . M . Bielińskiej , I . Janosz-Biskupowej , Warszawa – Łódź 1988 , s . 39 – 40 . Esman : J . Kutta , Essman ( Esman ) Tadeusz Antoni ( 1903 – 1987 ), historyk , archiwista , działacz społeczny , [ w :] Bydgoski słownik biograficzny , s . 43 – 45 ; M . Romaniuk , Esman Tadeusz , [ w :] SBAP , t . III : 1835 – 2015 , pod red . E . Rosowskiej , Warszawa 2017 , s . 70 – 72 ; Tadeusz Esman ( 1903 – 1987 ), „ Kalendarz Bydgoski na rok 1989 ”, r . 22 , s . 186 – 187 .
5
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy ( dalej APB ), Akta miasta Bydgoszczy 1559 – 1945 [ 1946 – 1950 ], seria Zarząd Miejski w Bydgoszczy 1920 – 1939 , Kartoteka ewidencji ludności ( dalej KEL ); APB , Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Bydgoszczy 1924 – 1939 ( dalej APBoB ), sygn . 62 ; APB , Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Bydgoszczy [ 1938 ] 1945 – 1983 ( dalej WAPB ), sygn . 113 , 121 ; APB , Archiwum dr Anny Perlińskiej dyrektora Archiwum Państwowego w Bydgoszczy [ 1903 ] 1921 – 2005 , sygn . 253 ; APB , Spuścizny i kolekcje rodzinne w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy – zbiór szczątków zespołów 1769 – 2015 , sygn . 366 ; APB , Archiwum zakładowe AP w Bydgoszczy ( dalej AzAPB ), sygn . 2 / 54 ; Archiwum Państwowe w Poznaniu ( dalej APP ), Akta miasta Poznania 1254 – 1945 ( dalej AmP ), sygn . 14385 ; Archiwum Uniwersytetu im . Adama Mickiewicza w Poznaniu ( dalej AUAM ), sygn . 103b / 577 . Za wskazówki wyszukiwawcze w zasobach poznańskich archiwów i za pomoc w dostępie do materiałów serdecznie dziękujemy mgr . Piotrowi Józefiakowi .
6
Oprócz Białyni-Rzepeckiego i Esmana byli to : Oswald Balzer , Eugeniusz Barwiński , Lud wik Bazylewski , Leon Białkowski , Franciszek Duda , Wacław Gizbert-Studnicki , Józef Julian Głazek , Jerzy Frankenstein , Kazimierz Kaczmarczyk , Ferdynand Krone , Janina Kozłowska- -Studnicka , Ryszard Mienicki , Czesław Milewski , Welamin Rutski , Józef Paczkowski , Władysław Prawdzik , Adam Próchnik , Stanisław Ptaszycki , Józef Raciborski , ks . Józef Rokoszny , Ignacy Świątkowski , Marian Witkowski , Stefan Zgliczyński , Zenon Żurakowski . Na liście tej nie ma kierownika archiwum w Suwałkach . Do 1926 r . funkcje jego opiekuna pełnili archiwiści z Łomży , najpierw tamtejszy delegat WAP Jan Witkiewicz , potem kierownik oddziału Władysław Prawdzik , zob . T . Radziwonowicz , O powstaniu i działalności Archiwum Państwowego w Suwałkach ( 1921 – 1926 ), „ Rocznik Augustowsko-Suwalski ” 2006 , t . 6 , s . 65 – 75 .
7
Por . przypis 4 . M . Bielińska , Balzer Oswald , [ w :] SBAP , t . I , s . 29 – 30 ; A . Kamiński , Barwiński Eugeniusz , [ w :] SBAP , t . I , s . 34 – 36 ; R . Guldon , Bazylewski Ludwik , [ w :] SBAP , t . II : 1906 – 2001 , pod red . B . Woszczyńskiego , Warszawa 2002 , s . 32 – 33 ; F . Cieślak , Białkowski Leon , [ w :] SBAP , t . I ,