Recenzje i omówienia
243
w 1917 r . miały miejsce 19 stycznia ( s . 45 ). Faktycznie odbywały się one przez kilka dni , tj . w czasie od 15 do 24 stycznia . Miejscowość , do której wysłano dzieci na kolonie organizowane przez Towarzystwo Kolonii Letnich dla Dzieci Żydowskich ( s . 372 ), to nie Praszki , a Praszka ( pow . wieluński ).
Nieprawdą jest jakoby : „ do grudnia 1914 r . zakłady w zasadzie nie zmniejszyły produkcji , bowiem wiele z nich pracowało wtedy na potrzeby armii rosyjskiej […]” ( s . 53 ). Jesienią 1914 r . fabryki w większości nie pracowały zarówno ze względu na niepewną sytuację polityczną , jak i brak węgla czy surowców . Przykładem może być chociażby fabryka Scheiblera 5 .
Oprócz wskazania wyżej wymienionych błędów można pokusić się o opinię , że publikacja pomija kilka ważnych aspektów dotyczących opieki nad łódzkimi dziećmi w latach Wielkiej Wojny . Omawiana monografia nie wspomina np . o opiece , jaką oferowano dzieciom , które popadały w konflikt z prawem , np . kwestii resocjalizacji młodocianych prostytutek , które nierzadko miały po trzynaście-czternaście lat .
I wojna światowa była czasem , gdy zastanawiano się nad wychowaniem dzieci . Kwestie te dotyczyły zwłaszcza dzieci niemieckich i żydowskich – Autorka zbyt mało miejsca poświęciła dylematom , przed jakimi stawali np . nauczyciele , wychowawcy ochronek i rodzice dzieci niepolskich wobec np . nauki języka polskiego . Warto chociażby przytoczyć opinie pastora Wilhelma Angersteina wobec nakazu posługiwania się językiem polskim w ochronkach ewangelickich , otrzymujących pomoc od Łódzkiej Miejscowej Rady Opiekuńczej 6 . Omawiając zaangażowanie miejscowych protestantów w kwestie związane z opieką nad dziećmi , Autorka wymienia jedynie ewangelików . Warto zauważyć , że w akcje te włączały się też osoby konfesji baptystycznej ( chociażby rodziny Horaków czy Speidlów ).
W tym miejscu warto stwierdzić , że praca z pewnością zyskałaby , gdyby Autorka nie ograniczyła kwerendy prasowej jedynie do tytułów polskojęzycznych – w Łodzi ukazywało się wszak kilka gazet w języku niemieckim , np .: „ Neue Lodzer Zeitung ”, „ Deutsche Lodzer Zeitung ” czy „ Deutsche Post ”. Zapoznanie się z nimi dałoby inne spojrzenie m . in . na kwestie wychowania dzieci niemieckich wobec odradzającego się państwa polskiego .
Autorka nie wspomina w rozdziale poświęconym dziejom miasta chociażby o kwestii legionowej i stosunku łodzian do Legionów Polskich , co mogłoby przybliżyć postawy mieszkańców wobec idei walki o niepodległość itp ., które jednocześnie wpływały na próby kształtowania ideologicznego młodego pokolenia .
5
W . Puś , S . Pytlas , Dzieje Łódzkich Zakładów Przemysłu bawełnianego im . Obrońców Pokoju „ Uniontex ” w latach 1827 – 1877 , Warszawa 1979 , s . 199 – 200 , 202 .
6
APŁ , Parafie i stowarzyszenia z terenu Łódzkiej Diecezji Ewangelicko-Augsburskiej – zbiór szczątków zespołów , sygn . 142 . k . 56 , Pismo W . Angersteina do ŁMRO z dn . 18 IV 1918 r .