Nieznany wyrób pieczętarski Fryderyka Wilhelma Belowa
171
wyższych duchownych , jak dla urzędów parafialnych i dla księży samych . Z tych ostatnich posiadał wtedy każdy , według panującego zwyczaju , własną pieczątkę do laku , zrobioną częstokroć bardzo ozdobnie i artystycznie . Nie brakowało więc Belowowi pracy ; to zaś , co z jego [ pieczęci – S . B .] kościelnych zebrałem , stanowi bodaj cząstkę jego całkowitego dzieła pieczętarskiego . Władze zaborcze pruskie i niemieckie urzędy świeckie rzadko tylko korzystały , mimo tytułu nadwornego grawera sasko-meiningskiego [ patent otrzymał w 1846 r . – S . B .], z jego biegłości w rytowaniu pieczęci ” 12 .
Kolejne lata upłynęły Fryderykowi na codziennej pracy zawodowej , wśród której rytownictwo pieczęci było wciąż dominujące 13 . Jako znakomity wyrzynacz pieczęci , ale przede wszystkim jako polski patriota , włączył się w działania konspiracyjne na rzecz powstania styczniowego . Below zaczął wykonywać pieczęcie dla władz powstańczych , za co został aresztowany 22 lipca 1864 r ., lecz szybko go uniewinniono i wypuszczono , przez co mógł powrócić do spokojnej i pracowitej egzystencji 14 . Fryderyk pracował niemal do końca swego życia . Zmarł nagle , w piątek wieczorem 19 lipca 1895 r ., podczas czytania gazety 15 .
Działalność artystyczno-pieczętarską Belowa datujemy więc na drugą połowę XIX w ., ściślej od założenia warsztatu w Poznaniu w 1843 lub 1844 r ., do śmierci artysty w 1895 r . ( w tym czasie najpewniej wykonał niżej publikowaną pieczęć ). Niemniej jednak nie można pominąć faktu , iż zakłady Fryderyka istniały dalej , albowiem pracownię artystyczno-grawerską , znajdującą się przy ul . Wrocławskiej , przejął po śmierci Belowa jego syn – Stefan Jakub ( zm .
12
Cyt . za : E . Majkowski , Fryderyk Wilhelm Below : pieczętarz …, s . 274 .
13
W wielu artykułach i opracowaniach katalogowych są odnotowywane zwłaszcza wyroby pieczętarskie ( zob . Zbiór tłoków i stempli pieczętnych w zasobie Archiwum Państwowego w Poznaniu , oprac . M . Górny , M . Hlebionek i in ., pod red . P . Pokory , przy współpracy M . Hlebionka , Poznań 2015 , nr kat . 24 , 38 , 49 , 72 , 363 , 625 , 722 ; E . Popiołek , Tłoki pieczętne w zbiorach płockich , Płock 1983 , nr kat . 29 ; L . Formanowicz , dz . cyt ., s . 490 – 494 ; J . Grabowski , Zbiory sfragistyczne Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie , [ w :] Zbiory pieczęci w Polsce , pod red . Z . Piecha , W . Strzyżewskiego , Warszawa 2009 , s . 77 ; E . Majkowski , Fryderyk Wilhelm Below : pieczętarz …, s . 301 – 323 ), ale także medalierskie , jubilerskie , złotnicze i in ., zob . m . in .: E . Pokorzyńska , Początki polskiej oprawy wydawniczej : przegląd zabytków , „ Acta Poligraphica ” 2015 , nr 6 , s . 45 ( plakiety ); Przemysł , sztuka , polityka : wystawy gospodarcze na ziemiach polskich i z Polską związanych ok . 1850 – 1914 , red . W . Garbaczewski , Poznań 2015 , nr kat . 35 – 36 , 97 ( medale ); B . Dolczewska , Z . Dolczewski , Rzemiosło artystyczne w Wielkopolsce : piękne przedmioty i ozdoby , Poznań 2011 , s . 170 – 171 ( pierścień i brelok ); Z . Dolczewski , Złotnictwo w XIX-wiecznym Poznaniu , KMP 2000 , nr 1 , s . 140 ( sztylet z kości słoniowej ).
14
E . Majkowski , Fryderyk Wilhelm Below : pieczętarz …, s . 276 – 283 .
15
Tamże , s . 286 . Zob . także nekrologi i krótkie wspomnienia pośmiertne w prasie : „ Dziennik Poznański ” z 21 lipca 1895 , r . 37 , nr 165 , s . 6 ; „ Dziennik Poznański ” z 23 lipca 1895 , r . 37 , nr 166 , s . 4 ; „ Goniec Wielkopolski ” z 21 lipca 1895 , r . 19 , nr 165 , s . 3 – 4 ; „ Goniec Wielkopolski ” z 24 lipca 1895 , r . 19 , nr 167 , s . 2 ; „ Kurier Poznański ” z 29 stycznia 1927 , r . 22 , nr 46 , s . 9 .