Przegląd Archiwalno-Historyczny t. VI Księga PA-H 6 | Page 16

Powoływanie landratów w Prusach Południowych ( 1793 – 1806 )
15
li w wojsku lub administracji cywilnej , przeniesieni zostali z sąsiednich prowincji i nie posiadali dóbr na terenie powierzonych im powiatów . Było to przyczyną rozlicznych problemów , przed którymi stanęła tworząca się administracja 22 . Jednak działania władz od samego początku , choćby poprzez zróżnicowane szacunki wartości przejmowanych starostw czy korzystniejsze opodatkowanie , skierowane były na uzyskanie przychylności szlachty protestanckiej . Wszystko to z czasem przyniosło spodziewane efekty : wzrosła jej pozycja ekonomiczna i jednocześnie zainteresowanie współudziałem w zarządzaniu , począwszy od przejmowania w swe ręce stanowisk landratów 23 . Pewne zmiany nastąpiły po objęciu tronu przez Fryderyka Wilhelma II , kiedy zaczęto wyłaniać ich spośród miejscowych właścicieli dóbr rycerskich 24 . Jednak tryb nominacji ograniczał szanse kandydatów polskich , do czego przyczyniała się również niechęć rządzących prowincją 25 .
Wybory landratów
W ciągu dwudziestu lat po dokonaniu I zaboru zmianie uległy czynniki mające wpływ na politykę państwa wobec mieszkańców zagarniętych ziem . Inna była sytuacja międzynarodowa , jak i wewnątrz kraju . To samo dotyczy przeobrażeń ustrojowych w Rzeczypospolitej , zmian świadomości czy też wpływu ideologii rewolucji francuskiej . Wreszcie ważnym był fakt , że w końcu XVIII w . prawie 1 / 3 mieszkańców Prus stanowili Polacy 26 . Wszystko to zadecydowało o recepcji wzorów śląskich , zdecydowanie mniej restrykcyjnych , w zarządzaniu Prusami Południowymi . Nie bez znaczenia był tutaj udział ministra śląskiego Hoyma obok Vossa i Friedricha L . Schröttera w pracach nad organizacją nowej prowincji , jak i okres samodzielnego zarządu po dymisji Vossa , obwinianego o nieskuteczną politykę wobec nowych poddanych , latem 1794 r . Podobnie jak w przypadku Śląska , starano się pozyskać przychylność szlachty .
Dyskusję nad sposobem przejęcia i dalszym traktowaniem nowym nabytków podjęto kilka miesięcy przed rozpoczęciem akcji militarnej . Rozważania te dotyczyły zarówno zagadnień politycznych , jak i ekonomicznych . Nowa
22
H . -J . Bömelburg , Zwischen polnischer Ständegesellschaft und preußischen Obrikkeitsstaat : vom Königlichen Preußen zu Westpreußen ( 1756 – 1806 ), München – Oldenburg 1995 , s . 231 .
23
Tamże , s . 349 – 353 .
24
K . Holste , Neue territoriale Ordnungen ( 1772 / 95 – 1815 ): Herrschaftsstrategien der Teilungsmächte , [ w :] Polen in der europäischen Geschichte . Ein Handbuch , t . 3 , red . M . G . Müller , I . Kąkolewski , K . Holste i R . Traba , Stuttgart 2018 / 19 , s . 64 .
25
S . Salmonowicz , Podziały terytorialne i ustrój polityczny ziem pomorskich w latach 1815 – 1850 , [ w :] Historia Pomorza , t . 3 , cz . 1 , red . G . Labuda , Poznań 1993 , s . 108 .
26
S . Salmonowicz , Prusy . Dzieje państwa i społeczeństwa , Poznań 1987 , s . 150 .