Wytwórcy i sprzedawcy pieczęci ogłaszający się w prasie poznańskiej
151
trudnionych urzędników , wykorzystanych maszyn i ich mocy pozostała bez zmian ) 119 .
Zakład Ludwika Kapeli został w 1939 r . zarekwirowany przez Niemców i przekazany w administrację zastępczą Arnoldowi Bergowi 120 . Rodzinę Kapelów wysiedlono także z większej wilii na Sołaczu 121 , lecz po krótkim czasie udało im się powrócić i ukryć w budynkach gospodarczych , gdzie Bolesław zdołał jeszcze przed zarekwirowaniem całej firmy przenieść część maszyn ze stemplarni 122 . Mógł w związku z tym podrabiać przepustki do Generalnego Gubernatorstwa oraz drukować fałszywe kartki na żywność . Z tego powodu 11 listopada 1940 r ., w wyniku denuncjacji , Bolesław został aresztowany przez gestapo , wraz z żoną Zofią oraz trzema innymi mężczyznami znajdującymi się w ich domu 123 . Bolesław znalazł się w Forcie VII , gdzie był przesłuchiwany . Podczas procesu 13 czerwca 1941 r . został skazany na śmierć , lecz po rewizji wyrok zmieniono na dwanaście lat więzienia . W 1942 r . Bolesław został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Mauthausen wraz z transportem 1130 więźniów politycznych 124 . W obozie został osadzony w trybie aresztu ochronnego ( Schutzhaft ). Przy rejestracji został nadany mu numer obozowy 18117 , a w rubryce zawód wpisano : drukarz 125 . Trzy dni później , 15 grudnia 1942 r . Bolesław został przeniesiony do filii obozu Mauthausen-
krajach europejskich podobną jednostką jest koń mechaniczny , który dawniej także był nazywany koniem parowym .
119
„ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu ” 1936 , r . 5 , poz . 9814 ; „ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu ” 1938 , r . 6 , poz . 13359 .
120
W 1940 r . Urząd Powierniczy ( Treuhandstelle ) przekazał firmę „ L . Kapela ” w administrację zastępczą , dzięki czemu jej administratorem zastępczym ( Kommissarischer Verwalter ) mógł zostać Arnold Berg . Ostatnio na temat niemieckiej grabieży mienia w Kraju Warty pisał B . Rudawski , zob . B . Rudawski , Grabież mienia w Kraju Warty 1939 – 1945 . Działalność Urzędu Powierniczego w Poznaniu , Poznań 2018 .
W dokumentacji po firmie „ L . Kapela ”, prowadzonej w administracji zastępczej przez A . Berga , znajduje się m . in . korespondencja z kontrahentami , zamówienia , rachunki i potwierdzenia zapłaty , zob . APP , Urząd Powierniczy w Poznaniu [ dalej : UPP ], sygn . 13675 . Zachował się także całoroczny bilans firmy z 1940 r ., dzięki któremu możliwe jest zaobserwowanie np . poniesionych wydatków i strat lub prześledzenie cen wybranych produktów , zob . APP , UPP , sygn . 14004 . Wymieniona dokumentacja z czasów okupacji niemieckiej zasługuje jednak na osobne opracowanie , tak zresztą jak historia firmy Ludwika i Bolesława Kapelów .
Z tego okresu , kiedy Arnold Berg prowadził skonfiskowaną przez Niemców stemplarnią , zachowało się kilka pieczęci „ Namiestnik Rzeszy w Kraju Warty , Samorząd Okręgowy , Urząd do Spraw Genealogicznych ” ( APP , Tłoki , sygn . T IX , 198 – 202 ), zob . Zbiór tłoków i stempli pieczętnych …, nr kat . 381 – 385 .
121
APP , Centrala Przesiedleńcza w Poznaniu 1939 – 1940 , sygn . 10 , s . 294 .
122
J . Mulczyński , Rodzina Ludwika i Bolesława …, s . 245 – 246 .
123
Tamże , s . 246 .
124
KZ-Gedenkstätte Mauthausen – Mauthausen Memorial , sygn . AMM / Y / 50 , s . 312 .
125
Tamże .