Taksa wojewodzińska Zbąszynia w XVIII w .
127
Nauk w Kórniku 19 . Jak trafiła do Biblioteki , nie wiadomo . Wiązać się to musiało z bibliofilską działalnością Tytusa Działyńskiego lub jego krewnych , lecz to tylko hipoteza . Miejsce jej przechowywania , jakim jest biblioteka , sprawia , że umyka ona uwadze naukowców , którzy nie mają pojęcia o jej istnieniu 20 . W lite raturze przedmiotu jedynie Magdalena Biniaś-Szkopek , pracownica tamtejszej placówki , zwróciła uwagę na zbąszyńską księgę miejską 21 . Niestety , nie zainteresował jej fakt zapisania w niej taksy lub najzwyczajniej umknął jej uwadze . Wobec tego zapomniana księga dalej jawi się jako niemal dziewiczy przedmiot do dalszych badań szczegółowych .
Objęte edycją źródło zasługuje na uwagę ze względu na fakt swojej unikatowości , w obrębie księgi , do której zostało wniesione , oraz w kontekście dotychczasowej literatury przedmiotu . Wpisano ją do księgi małego ośrodka szlacheckiego , oddalonego od wielkiej polityki państwowej . Jest godna uwagi , zważywszy na fakt naszej niewielkiej wiedzy o dziejach wewnętrznych miast szlacheckich , które cechowały się swoistą autonomią uzależnioną od decyzji dziedziców . Pomimo otrzymywania podobnych przywilejów do tych , jakimi cieszyły się miasta królewskie , ich droga rozwoju przybierała inny kształt 22 . Jednak najsilniejszym spoiwem , łączącym państwo z miastami szlacheckimi , były uchwały podatkowe określające podatki o pośrednim i bezpośrednim charakterze 23 . W tym zapewne mieściły się taksy na towary produkowane w mieście . Poza tym dotąd wśród wydawanych drukiem taks nie pojawiła się żadna z terenu dawnego woj . poznańskiego okresu staropolskiego . Co ciekawe , tego rodzaju źródła publikowano zazwyczaj w księgach grodzkich , nie w miejskich . Aczkolwiek faktem jest , że za sprawą rady miejskiej , która realizowała swoje kompetencje , wpływała na umieszczanie w księgach miejskich aktualnych cen na zboże , rzadziej na inne towary konsumpcyjne ( wódka , mięso ). Niemniej jednak takie treści , noszące miano wpisów o charakterze administracyjnym 24 , są stosunkowo rzadkie ( przynajmniej jeżeli chodzi o miasta szlacheckie Wielkopolski ). Poza tym jednym wyjątkiem ich występowanie w księgach wielkopolskich miast szlacheckich nie było podyktowane przyjazdem podwojewody .
19
Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku , sygn . BK 01730 , s . 128 – 129 .
20
Podobnie jest z resztą w przypadku ksiąg miejskich Grodziska Wielkopolskiego przechowywanych w Bibliotece Zakładu im . Ossolińskich we Wrocławiu . Naukowcy , podejmując pracę badawczą ksiąg miejskich , swoje pierwsze kroki zazwyczaj kierują w stronę archiwów .
21
M . Biniaś-Szkopek , Księga miejska zbąszyńska ( 1588 – 1914 ) – zapomniane źródło do dziejów Zbąszynia w zbiorach Biblioteki Kórnickiej , „ Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej ” 2018 , z . 35 , s . 93 – 118 .
22
T . Opas , Miasta prywatne a Rzeczpospolita , „ Kwartalnik Historyczny ” 1971 , t . 78 , z . 1 , s . 28 – 29 .
23
Tamże , s . 35 .
24
J . Łosowski , Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego , od XV do XVIII wieku , Lublin 1997 , s . 146 – 147 .