Przegląd Archiwalno-Historyczny t. VI Księga PA-H 6 | Page 126

Przegląd Archiwalno-Historyczny Tom VI Poznań 2019
ŹRÓDŁA I MATERIAŁY
Marcin F r ą ś
( Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu , Archiwum Państwowe w Bydgoszczy ) mgr , marcin-fras @ wp . pl , ORCID iD : 0000-0002-0138-0274
Taksa wojewodzińska Zbąszynia w XVIII w . jako źródło do badań nad historią gospodarczą miasta szlacheckiego
Wstęp
Początek procesu ustalenia stałych cen za towary rzemieślnicze sięga jeszcze czasów późnego średniowiecza . W 1423 r ., mocą statutu warckiego , król Władysław Jagiełło wprowadził tzw . „ taksy wojewodzińskie ”, od tej pory wojewodowie mieli określać najwyższe stawki za wszystkie wyroby rzemieślnicze 1 . Natomiast w 1496 r . ( przywilej piotrkowski ) Jan Olbracht wprowadził takie taksy dla wyrobów miejskich 2 . Wymóg ten ostatecznie potwierdziła konstytucja z 1565 r . 3 Kompetencje te nałożono na wojewodów , lecz w rzeczywistości wykonywali je podwojewodowie . Od 1633 r . wydawanie taks miało odbywać się dwa razy w roku : w poniedziałek środopostny i poniedziałek po św . Franciszka 4 .
W literaturze dużo się pisze o przydatności taks w zakresie badań nad szeroko pojmowaną historią gospodarczą dawnej Rzeczypospolitej . Uprawo-
1
H . Samsonowicz , Historia Polski do roku 1795 , Warszawa 1985 , s . 99 ; B . Zientara , A . Mączak , I . Ihnatowicz , Z . Landau , Dzieje gospodarcze Polski do 1939 , Warszawa 1965 , s . 195 ; M . Bogucka , H . Samsonowicz , Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej , Warszawa 1986 , s . 316 .
2
H . Samsonowicz , dz . cyt ., s . 124 ; A . Basiak , W . W . Bednarski , Ważniejsze immunitety i przywileje stanowe w latach 1180 – 1578 , Lublin 1989 , s . 88 .
3
M . Bogucka , H . Samsonowicz , dz . cyt ., s . 322 ; M . Bogucka , Miasta a życie polityczne w Polsce XVI – XVII w ., [ w :] Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w . Prace ofiarowane Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin , pod red . M . Kamlera , Warszawa 1989 , s . 40 .
4
Z . Guldon , J . Wijaczka , Taksy podwojewodzińskie dla miast kujawskich z lat 1660 – 1730 , „ Ziemia Kujawska ” 1994 , t . 10 , s . 69 .