10 Zdzisław Włodarczyk
i Warszawy przez Francuzów , w końcu 1806 r . zaborcza administracja opuściła Prusy Południowe .
Zmiany obszaru i funkcji powiatów , utworzenie inspekcji podatkowych , stanowiących stopień pośredni nadzoru nad miastami miały dla zarządu lokalnego charakter rudymentarny , choć nie były jedynymi w pruskim dziele gruntownych przeobrażeń . Diametralnej zmianie uległy warunki życia społeczno-politycznego na zagarniętym obszarze . Nastąpiło zetknięcie dwóch całkowicie odmiennych systemów państwowych , sposobów administrowania czy wreszcie pojmowania racji stanu i służby swemu władcy 4 . Wbrew oczekiwaniom i postulatom szlachty , wyrażonym m . in . w przedstawionych królowi „ petytach ” 5 , działania władz skierowane były na unifikację ze „ starymi prowincjami ”. Jednym z elementów nowej rzeczywistości była widoczna obecność przedstawicieli zaborczej administracji w przestrzeni społeczno- -gospodarczej zajętego kraju 6 . Na anektowane obszary przybyło kilka tysięcy urzędników o różnych kwalifikacjach , zarówno merytorycznych , jak i moralnych 7 . Nawet najniższe funkcje w zarządzie powiatu , czyli posłańca , obsadzane było przez wysłużonych żołnierzy , którzy podczas ich wypełniania dożywali niejednokrotnie swych dni 8 .
Oddzielną , choć nieliczną grupę wśród pruskich oficjalistów , tworzyli landraci , którym powierzono zarząd w powiatach ( ziemskich ). Przejęcie we władanie „ nowej akwizycji ” – Prus Południowych , niosło za sobą wiele problemów , które wymagały natychmiastowych rozstrzygnięć lub wypracowazmiana adresowania korespondencji Generalnego Dyrektorium , która nastąpiła na przełomie września i października 1798 r ., Z . Włodarczyk , Kamera wojenno-ekonomiczna w Piotrkowie / Kaliszu w okresie rządów pruskich ( 1793 – 1806 ), „ Rocznik Kaliski ” 2009 , t . 35 , s . 9 – 30 ( tu przypis 39 ).
4
M . Drozdowski , Der Zusammenstoss des preußischen Verwaltungssystems mit den polnischen Verwaltungstraditionen ( 1772 – 1806 ), [ w :] Deutsch-Polnisches Historikerkolloquium : Preußen in der Provinz , Frankfurt / Main 1991 , s . 22 – 34 .
5
J . Wąsicki , Ziemie polskie pod zaborem pruskim . Prusy Południowe 1793 – 1806 , Wrocław i in . 1957 , s . 47 n .
6
Przykładowo etat kamery poznańskiej ( 1793 ) przewidywał 73 stanowiska , piotrkowskiej – 93 . Daleko liczniejsi byli urzędnicy landratur , inspekcji podatkowych , lekarze i chirurdzy urzędowi , zob . Das Jahr 1793 . Urkunden und Aktenstücke zur Geschichte der Organisation Südpreußens , red . R . Prümers , Poznań 1895 , s . 147 – 151 . Nie należy zapominać o zatrudnionych w rejencji , komisjach sprawiedliwości czy administracji specjalnej . Po ostatecznych przekształceniach na terenie prowincji było 48 powiatów w trzech departamentach kamer . Jednocześnie znacznie wzrosła obsada wszystkich urzędów cywilnych . Po wkroczeniu Francuzów zwolniono ze służby 4533 osoby , por . Materialien zur Geschichte polnischer Landestheile unter preußischer Verwaltung , Heft 1 , Leipzig 1861 , s . 229 – 230 .
7
O zatrudnionych oficjalistach m . in .: R . Breyer , Die südpreußischen Beamten und die Polen frage , „ Zeitschrift für Ostforschung ” 1955 , Jg . 4 , s . 531 – 548 ; W . Kunicki , „ Südpreußen ” als Wirkungsfeld des radikalen schlesischen Bürgertums , [ w :] Europäische Ansichten . Brandenburg-Preußen um 1800 in der Wahr nehmung europäischer Reisender und Zuwanderer , Berlin 2004 , s . 209 – 231 .
8
Z . Włodarczyk , Źródła do dziejów Wielunia i ziemi wieluńskiej w zasobie Tajnego Pruskiego Archiwum Państwowego w Berlinie-Dahlem , „ Rocznik Wieluński ” 2002 , t . 2 , s . 229 .