Archiwiści II Rzeczypospolitej w służbie państwa i społeczeństwa
105
i kilka mniejszych . Do najważniejszych należały kwerendy naukowe związane z rocznicami powstań narodowych . Szczególne znaczenie społeczne miała kwerenda powstańcza , spowodowana dekretem o zasiłkach wypłacanych rodzinom powstańców z 1863 r ., oraz kwerenda uprawniająca do zapomogi za udział w rewolucji 1905 r ., a także kwerenda dotycząca akt gruntowych Wołynia , które strona polska otrzymała w wyniku rewindykacji . Najbardziej masowy charakter miała natomiast kwerenda przeprowadzona w Archiwum Akt Dawnych , związana z udziałem ludności w rewolucji 1905 r .
W Archiwum Skarbowym załatwiano rocznie średnio około półtora tysiąca kwerend i sporządzano po kilka tysięcy odpisów 32 . Według Stefana Kieniewicza , praca ta pochłaniała cały wysiłek personelu z oczywistą szkodą dla inwentaryzacji i opracowania zasobu . Do połowy lat 30 ., czyli w okresie kierownictwa Granicznego , inwentaryzowano przede wszystkim te części zespołów , w których przeprowadzano kwerendy i tylko w granicach niezbędnych do odszukania potrzebnych akt 33 . Znaczna część zasobu Archiwum Skarbowego miała istotne znaczenie dla ustalenia praw własności , wyjaśnienia spraw majątkowych , podatkowych oraz emerytalnych i dlatego była przedmiotem licznych kwerend urzędowych i prywatnych . Prowadzono kwerendy m . in . w zespołach Akt Wydziału Ziemskiego , Komisji i Komisarzy Włościańskich oraz Banku Włościańskiego , zawierających tytuły własności setek tysięcy drobnych rolników , a poza tym w zespołach Akt Prokuratorii i Zarządu Dóbr , zawierających dokumentację dotyczącą nieruchomości państwowych i sporów majątkowych państwa z osobami prywatnymi .
Kwerendy urzędowe i prywatne nie ominęły także najmniejszego z archiwów warszawskich – Archiwum Oświecenia Publicznego . Tylko w latach 1918 – 1926 przeprowadzono w nim 3300 kwerend , związanych głównie z : weryfikacją kwalifikacji nauczycielskich , zbiorami rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego oraz materiałami dotyczącymi funduszy stypendialnych wywiezionych do Rosji 34 . Zarówno ze względu na charakter , jak i wielkość zasobu , archiwum to nie przeżywało wielkich fal poszukiwań związanych z obchodami rocznic powstań narodowych . Liczne kwerendy były również realizowane w Archiwum Wojskowym . Przedmiotem tych prac były głównie sprawy personalne oraz tzw . likwidacyjne , związane z roszczeniami rządowymi i prywatnymi wobec rządu niemieckiego z ty-
32
Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych . Rok 1930 , red . W . Łopaciński , „ Archeion ” 1930 , t . 6 – 7 , s . 48 ; Sprawozdanie ... Rok . 1931 , red . W . Łopaciński , „ Archeion ” 1931 , t . 9 , s . 72 ; Sprawozdanie ... Rok 1932 , oprac . W . Łopaciński , „ Archeion ” 1933 , t . 11 , s . 133 .
33
S . Kieniewicz , Archiwum Skarbowe w Warszawie , [ w :] Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych , t . 2 , Archiwa porozbiorowe i najnowsze , Warszawa 1956 , s . 21 . 34
Kronika . Archiwum Oświecenia Publicznego w Warszawie w latach 1915 – 1926 , „ Archeion ” 1927 , t . 2 , s . 172 – 173 .