104 Irena Mamczak-Gadkowska
przemiennie z kursami dla studentów i absolwentów uniwersytetu , które zapoczątkowane zostały w 1925 r . Kandydatów na kursy pozyskiwano , rozsyłając zaproszenia do ministerstw i instytucji centralnych z prośbą o kierowanie na szkolenie archiwalne urzędników odpowiedzialnych za obieg i przechowywanie dokumentów . Pięć kursów urzędniczych , które były znacznie liczniejsze niż kursy akademickie , ukończyło w latach 1930 – 1937 około dwustu urzędników administracji centralnej 28 . Nową formą kształcenia kadr archiwalnych na potrzeby archiwów państwowych była instytucja stypendystów- -praktykantów , wprowadzona w połowie lat 30 . XX w . w czterech ośrodkach akademickich i archiwalnych : w Warszawie , Poznaniu , Lwowie i Wilnie 29 .
Jedną z form udostępniania materiałów archiwalnych przez archiwa były i pozostają kwerendy archiwalne . W tym kontekście należy podkreślić , że w pierwszych latach po wojnie praca wewnętrzna archiwów była determinowana potrzebami rewindykacji . Znakomitą większość kwerend stanowiły więc – niezależnie od wymienionych wyżej kwerend odszkodowawczych – kwerendy realizowane dla uzasadnienia polskich żądań rewindykacyjnych . Były one prowadzone w archiwach centralnych w Warszawie , głównie w Archiwum Głównym Akt Dawnych 30 , oraz w niektórych archiwach terenowych . Kolejnym etapem tych działań było przejmowanie przez archiwa państwowe akt rewindykowanych i reewakuowanch oraz gromadzenie w archiwach znacznej ilości zarchiwizowanych akt pozaborczych i pookupacyjnych . Do najważniejszych kwerend urzędowych , wykonanych przez archiwum w omawianym czasie , należały przeprowadzone dla celów delegacji rewindykacyjnej kwerendy odszkodowawcze w sprawie dóbr proaustriackich , mające na celu wykazanie dóbr kupionych i odziedziczonych przez Austrię od Rzeczypospolitej ( te ostatnie nie podlegały odszkodowaniu ). Dzięki doskonałym ekspertyzom prawniczym i archiwalnym przygotowanym przez dyrektora AGAD Józefa Siemieńskiego , a dotyczącym zarówno dóbr poaustriackich , jak i popruskich , państwo polskie uniknęło wielomilionowych odszkodowań na rzecz byłych państw zaborczych 31 .
Sporo czasu zajmowały także kwerendy dla osób prywatnych , urzędów państwowych , zwłaszcza Ministerstwa Spraw Zagranicznych , Ministerstwa Rolnictwa , Prokuratorii Generalnej , a także urzędów wojewódzkich , magistratów i instytucji . Największym ciężarem dla archiwów były kwerendy seryjne , przybierające bardzo rozległe rozmiary . W okresie międzywojennym archiwum przeprowadziło trzy kwerendy o szerokim zakresie poszukiwań
28
Dane orientacyjne na podstawie sprawozdań WAP zamieszczanych w Archeionie , t . 11 , 1933 , s . 84 – 85 ; tamże , t . 13 , 1935 , s . 164 – 165 ; tamże , t . 14 , 1937 – 1938 , s . 97 ; tamże , t . 16 . 1938 – 1939 , s . 151 – 152 oraz w artykule K . Konarskiego , Dziesięciolecie kursów ..., s . 184 .
29
I . Mamczak-Gadkowska , Archiwa państwowe …, s . 159 – 162 .
30
Kronika . Archiwum Główne w Warszawie . Lata 1915 – 1926 , Archeion , t . 4 , 1928 , s . 141 .
31
Tamże , s . 139 – 140 .