Archiwiści II Rzeczypospolitej w służbie państwa i społeczeństwa
101
mowała również archiwa innych wyznań . W lipcu 1935 r . na prośbę metropolity Kościoła prawosławnego w Polsce o udzielenie pomocy w zorganizowaniu Centralnego Archiwum Metropolii Kościoła Prawosławnego , Wydział delegował do realizacji tego zadania Łopacińskiego , kierownika Archiwum Oświecenia Publicznego .
W roku 1928 Wydział Archiwów Państwowych przeprowadził ankietę w sprawie pozostałych w kraju akt po zaborcach i okupantach , związaną z pracami przygotowawczymi dotyczącymi organizacji archiwów wojewódzkich i powiatowych . W roku 1935 , podczas VI Zjazdu Historyków Polskich w Wilnie głos zabrał w tej sprawie dyrektor Archiwum Państwowego w Lublinie Eugeniusz Barwiński , który opowiedział się m . in . za rozszerzeniem zakresu działania Wydziału Archiwów Państwowych na archiwa miejskie i gminne 16 .
Niezależnie od wymienionych wyżej działań , zarówno przez swoich delegatów , jak i za pośrednictwem konserwatorów lub urzędów wojewódzkich , archiwiści zbierali wiadomości o archiwaliach będących w rękach prywatnych . Ratowanie tych dokumentów od zniszczenia polegało na udzielaniu fachowych rad w sprawie ich konserwacji lub też na staraniach o przekazanie ich do właściwego archiwum państwowego . Ścisłe współdziałanie Wydziału z Departamentem Sztuki w sprawach dotyczących opieki i ratowania archiwaliów przez konserwatorów , a również z Departamentem Wyznań Religijnych w sprawie archiwów Kościołów innych wyznań , np . prawosławnego i unijnego , oraz z resortem administracji i urzędami wojewódzkimi , pozwoliło uchronić od zniszczenia wiele cennych i unikalnych dokumentów . Delegaci Wydziału odwiedzili w latach międzywojennych wiele miast i wsi , zwłaszcza na terenie byłego zaboru austriackiego , gdzie ilość cennych materiałów archiwalnych w rękach prywatnych była największa 17 . Archiwiści II RP uczestniczyli również w pracach nad opracowywaniem archiwów prywatnych , w tym zbiorów znanych rodzin i wielkich rodów szlacheckich . W kontekście owym należy przypomnieć uporządkowanie i zinwentaryzowanie Archiwum Potockich w Jabłonnie ( Wincenty Łopaciński , Adam Moraczewski ), Chodkiewiczów w Młynowie ( archiwiści krakowscy ) oraz wizytację archiwum Hochbergów w Pszczynie ( Kazimierz Kaczmarczyk ) 18 .
„ Archiwa , Biblioteki i Muzea Kościelne ” 1959 , t . 1 , z . 1 , s . 21 – 23 , 26 – 31 ; tegoż , Dotychczasowe osiągnięcia w dziedzinie reformy organizacji archiwów kościelnych w Polsce , „ Archiwa , Biblioteki i Muzea Kościelne ” 1961 , t . 3 , z . 1 – 2 , s . 11 – 13 .
16
E . Barwiński , O archiwa miejskie i gminne ( koreferat ), [ w :] Pamiętnik VI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich , Lwów 1935 , t . I . s . 432 – 438 . Wypowiedź Barwińskiego była odpowiedzią na referat J . Adamusa , O archiwa miejskie i gminne , tamże , s . 425 – 432 .
17
Sprawozdanie z działalności WAP w roku 1929 , „ Archeion ” 1930 , t . 6 – 7 , s . 2 – 3 .
18
Sprawozdanie z działalności WAP w roku 1935 , „ Archeion ” 1936 , t . 14 , s . 93 ; Sprawozdanie a działalności WAP w roku 1937 , „ Archeion ” 1938 – 1939 , t . 16 , s . 148 – 149 .