212 Wiktor Werner , Dawid Gralik , Adrian Trzoss
rendum ( za pozostaniem bądź wyjściem z Unii Europejskiej ) można postawić niewątpliwie na pierwszym miejscu 2 . Tematem bulwersującym jest nie tylko to , że podejmujący decyzje wyborcy korzystają z mediów społecznościowych i głosują , kierując się wiedzą dostarczaną przez te media , lecz także fakt , że docierające do danych grup społecznych informacje mogą być precyzyjnie kształtowane , w taki sposób , aby wspierać określone obawy , fobie czy nadzieje . Media społecznościowe stały się ( niekoniecznie pozytywnym ) bohaterem wielu książek , programów publicystycznych oraz produkcji filmowych , a zagadnienie edukowania społeczeństwa w zakresie mechanizmów ich działania , uznano za priorytetowe 3 . Kwestia świadomości użytkowników mediów społecznościowych jest sprawą nadzwyczajnej wagi , gdyż jak zostało to podkreślone w przypadku afery Cambridge Analytica , użytkownicy Facebooka dobrowolnie , lecz prawdopodobnie bezwiednie przekazywali swoje dane aplikacji , a te później ( na co wskazuje dotychczasowe śledztwo 4 ) zostały wykorzystane w celach marketingu politycznego z użyciem algorytmów profilujących 5 .
Przesłanką drugą jest wzrastające znaczenie tzw . public history ( twórczości historycznej tworzonej w wyniku żywego zapotrzebowania społecznego , niekoniecznie przez profesjonalnych historyków ), zjawiska przyciągającego uwagę badaczy historiografii i myślenia historycznego od końca lat 70 . XX w . 6
Kolejną inspiracją dla naszych badań były prace Jana Pomorskiego , analizujące społeczne zapotrzebowanie na historiografię oraz świadomość historyczną Polaków w późnych latach 80 . oraz 90 . 7 Pomorski poruszał w nich temat sprzężenia między przyspieszającymi zmianami społecznymi , politycznymi a tymi w świadomości historycznej i przekładania się jej na aktywizm historyczny rozumiany jako konkretne postawy i działania . Naszym proble-
2
C . Cadwalladr , The Great British Brexit Robbery : How Our Democracy Was Hijacked , „ Guardian ” z 7 maja 2017 , https :// www . theguardian . com / technology / 2017 / may / 07 / the-great-british-brexit-robbery-hijacked-democracy ( dostęp : 21.092019 ).
3
The Great Hack , reż . K . Amer , J . Noujaim , 26 stycznia 2019 ; Brexit : The Uncivil War , reż . T . Haynes , 7 stycznia 2019 .
4
Z . Tufekci , Facebook ’ s Surveillance Machine , „ The New York Times ” z 19 marca 2018 , https :// www . nytimes . com / 2018 / 03 / 19 / opinion / facebook-cambridge-analytica . html ( dostęp : 21.09.2019 ).
5
S . C . Matz , M . Kosinski , G . Nave , D . J . Stillwell , Psychological Targeting as an Effective Approach to Digial Mass Persuasion , „ Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America ” 2017 , vol . 114 , Issue 48 , s . 12714 – 12719 ; M . Kosinski , S . C . Matz , S . D . Gosling , V . Popov , D . Stillwell , Facebook as a research tool for the social sciences : Opportunities , challenges , ethical considerations and practical guidelines , „ American Psychologist ” 2015 , vol . 70 , Issue 6 , s . 543 – 556 .
6
F . Sayer , Public History . A Practical Guide , Bloomsbury 2019 , s . 28 – 36 .
7
J . Pomorski , dz . cyt ., s . 29 – 51 ; tegoż , Przyszli historycy o historii . Z badań nad świadomością historyczną Polaków w latach 1987 – 1988 , [ w :] tegoż , Spoglądając w przeszłość …, s . 53 – 87 .