Przegląd Archiwalno-Historyczny
Tom II
Poznań 2015
Jan K a l e n d o v s k y (Brno, Czechy)
Tomasz L i s s o w s k i (Warszawa)
Krzysztof Tomasz W i t c z a k (Uniwersytet Łódzki)
Henryk Kahane – zapomniany mistrz szachowy
Henryk Kahane urodził się 15 czerwca 1906 r. w Tomaszowie Rawskim
(Mazowieckim) i przy obrzezaniu otrzymał żydowskie imiona Hersz Calel1.
Jednak w gronie rodzinnym i wśród przyjaciół powszechnie wołano nań
„Heniek“ (wg ustnego świadectwa jego kuzynki pani Noemi Zofii Amely
z domu Kahane). Edukację w zakresie szkoły średniej pobierał „Heniek“
w Miejskim Gimnazjum i Liceum Realnym Koedukacyjnym w Tomaszowie
Mazowieckim. Po zdaniu matury (1926) wybrał on nietypowy sposób kontynuowania nauki, a mianowicie podjął studia politechniczne na kierunku chemicznym. Decyzja o rozpoczęciu studiów chemicznych zapewne wiązała się
z powstaniem w 1911 r. w jego rodzinnym mieście Tomaszowskiej Fabryki
Sztucznego Jedwabiu, największego w regionie zakładu pracy zatrudniającego w okresie dwudziestolecia międzywojennego kilka tysięcy pracowników. Studia chemiczne podjął jednak nie na polskiej uczelni, lecz za granicą.
W 1927 r. „Heniek“ Kahane udał się do Brna, największego miasta Moraw,
1 Archiwum Państwowe w Piot rkowie Trybunalskim, Akta stanu cywilnego okręgu
bóżniczego w Tomaszowie Mazowieckim, akta urodzonych w latach 1905-1908, s. 62, akt urodzenia nr 99/1906: „Działo się w mieście Tomaszowie dziewiątego / dwudziestego drugiego czerwca 1906 roku o godzinie trzeciej po południu. Zjawił się A b r a m J a k u b K a h a n e ( А б р а м ъ
Яковъ Каганъ), kupiec, lat 20, tutejszy mieszkaniec, w obecności świadków Lejbusia
Bongarta i Wolfa Kopfmana, szkolników, mających po 50 lat, i pokazał nam dziecko płci
męskiej, oznajmiając, że ono urodziło się w mieście Tomaszowie drugiego / piętnastego czerwca bieżącego roku o godzinie pierwszej z jego prawowitej żony Chai Gendli z domu Goldach, lat
20. Dziecku temu przy obrzędzie obrzezania dano imiona H e r s z C a l e l ( Г е р ш ъ Ц а л е л ь ).
Akt ten został przeczytany przez nas i przez nich podpisany. Niniejszy akt urodzenia spisał burmistrz N. Jakowlew. [Podpisy] Abram Jakub Kahane (А б р а м ъ Я к о в ъ К а г а н е ), L. Bongart,
W. Kopfman“ (tłum. z języka rosyjskiego).