Przegląd Archiwalno-Historyczny
Tom II
Poznań 2015
Hanna S t a s z e w s k a (Archiwum Państwowe w Poznaniu)
Problematyka zespołu archiwalnego
w podręcznikach archiwalnych
w II Rzeczypospolitej
1. Uwagi wstępne
Zagadnienie zespołu archiwalnego znajdowało się w centrum zainteresowania i refleksji archiwistów przez cały okres II Rzeczypospolitej, zarówno
w czasie kształtowania się nowożytnego charakteru archiwistyki i jej dojrzewania, jak i w czasie utrwalania podstawowych pojęć i terminów. W szczególny sposób refleksja ta wiązała się z rozpoznaniem i upowszechnieniem zasady proweniencji, będącej „kamieniem węgielnym” archiwistyki. Również
obecnie, w dobie standardów międzynarodowych oraz systemów teleinformatycznych, metodyka archiwalna stosowana w archiwach państwowych zakłada centralne miejsce zespołu archiwalnego w procesie opracowania i opisu zasobu archiwalnego. Niezmiennie bowiem precyzyjne i ścisłe stosowanie
pojęcia zespołu archiwalnego pozostaje głównym, a przede wszystkim naturalnym kryterium porządku strukturalnego zasobu archiwum.
Problematyka zespołu archiwalnego, jego definicji, atrybutów i zakresu wyodrębniania była główną osią rozważań dwóch wybitnych archiwistów polskich w podręcznikach: Nowożytna archiwistyka polska i jej zadania
Kazimierza Konarskiego (1929)1 oraz Program prac wewnętrznych w archiwach
nowożytnych Ryszarda Przelaskowskiego (1935)2. Rozpatrywali oni także pro1 K. Konarski, Nowożytna archiwistyka polska i jej zadania, Warszawa 1929. Krótka recenzja
podręcznika, autorstwa Leona Białkowskiego, ukazała się w piśmie „Wiadomości Historyczne.
Dodatek do Kwartalnika Historycznego” 1930, t. 44, nr 1, s. 45-46.. Wiele tez przedstawionych
w podręczniku Konarski opublikował wcześniej, w 1927 r. Zob. Z zagadnień nowożytnej archiwi
styki polskiej, „Archeion” 1927, t .1, s. 106-124.
2 R. Przelaskowski, Program prac wewnętrznych w archiwach nowożytnych, Warszawa 1935.
Obszerną recenzję sporządził Franciszek Pohorecki, „Archeion” 1935, t. 13, s. 137-146. Podręcznik