38
Grzegorz Łukomski
du braku powodzenia w latach 1919-1923, planów rozszerzenia wpływów
komunistycznych w Europie. Zdawano sobie sprawę z tego, iż kluczem do
sukcesu było opanowanie Niemiec. Geneza i przebieg II wojny światowej
w sposób empiryczny potwierdziły globalną grę sowieckich przywódców
i międzynarodówki komunistycznej. Do rozstrzygnięć wojennych dążyły
nie tylko Niemcy. W 1939 r. także Związek Sowiecki zmierzał do rozpętania
wojny, a komunistyczni przywódcy tego państwa nie zawahali się przed po
rozumieniem z nazistami. Sowiecka gra rozpoczęła się już 10 marca 1939 r.
Wygłoszona tego dnia mowa Stalina „została dobrze zrozumiana w Berlinie”,
a ostateczna w tej sprawie decyzja zapadła 19 sierpnia 1939 r. na posiedzeniu
Biura Politycznego w Moskwie. Stalin postanowił zachęcić Hitlera do agresji
zbrojnej w celu osiągnięcia własnych celów politycznych, tzn. do wznowie
nia ekspansji na Europę, zatrzymanej w 1920 r. w wyniku przegranej wojny
z Polską. O pierwszych umizgach sowiecko-niemieckich dowiedział się ppłk
dypl. Antoni Szymański, polski attaché wojskowy w Berlinie, wybitny znaw
ca stosunków niemieckich.
2 maja 1939 r., gdy stosunki polsko-niemieckie były już bardzo napięte,
a droga do ich normalizacji niemal wykluczona, Szymański niespodziewa
nie zaproszony został na przyjęcie urodzinowe do Hansa H. Lammersa20, sze
fa gabinetu cywilnego Hitlera (Kancelaria Rzeszy). Przy stole siedział obok
gen. Karla Bodenschatza21. Późnym wieczorem, gdy miało się ono ku końco
wi, Niemiec poprosił Szymańskiego o krótką rozmowę na osobności. Polski
attachè właściwie zrozumiał intencje niemieckiego partnera, iż chodzi o rzecz
niezwykłej wagi. Warto ponadto zwrócić uwagę na fakt, iż było to w kilka
dni po słynnym, agresywnym wystąpieniu Hitlera w Reichstagu – 28 kwiet
nia tego roku – i w kilka tygodni po stanowiącym coraz wyraźniejszy fakt po
lityczno-wojskowy porozumieniu polsko-brytyjskim. „[…] Zwracam się do
pana z prośbą – mówił Bodenschatz – o szczególnie uważne wysłuchanie mej
wiadomości. Proszę pana, jeżeli Hitler dojdzie do przekonania, że Niemcy
mogą być od wschodu okrążone przez Polskę, to nie zawaha się połączyć na
wet z samym... diabłem! A nie ma chyba między nami wątpliwości kim jest
20 Hans
Heinrich Lammers, ur. 1897, w latach 1933-1945 szef Kancelarii Rzeszy.
attachè bardzo zwięźle scharakteryzował osobowość generała, zaufanego Her
manna Göringa: „Skłonny jestem – wspominał – generała Bodenschatza zaliczać do intelek
tualnie mniej rzutkich [sic! – G.Ł.]. Występowała u niego natomiast pewność siebie i chęć im
ponowania wiadomościami i zapowiedziami, które w dalszym biegu wydarzeń sprawdzały
się [...]”. Bodenschatz był już w czasie I wojny światowej (1917-1918) adiutantem ówczesne
go kpt. Hermanna Gőringa, dowódcy eskadry im. Manfreda von Richthofena, po śmierci lot
niczej tegoż. Stąd wynikały bliskie stosunki służbowe i osobiste obu oficerów. Bodenschatz był
np. jedynym niemieckim oficerem, który brał udział w większości posiedzeń gabinetu Rzeszy,
nie pełniąc żadnej znaczącej funkcji oficjalnej. Był więc osobą bardzo dobrze zorientowaną
w wielu najbardziej tajnych planach niemieckiej polityki. G. Łukomski, Generał brygady Antoni
Szymański (1894-1973). Wielkopolanin – żołnierz i dyplomata, Pruszków-Warszawa-Londyn 2006,
s. 37-39, 78-80.
21 Polski