196
Michał Janeczek
Z południowej części Europy pochodzą dwa inne teksty, które podobnie
jak dzieło Bullingera, mógł przywieźć ze sobą z podróży do Siedmiogrodu i na
Węgry Jan Amos Komeński. Mowa o klocku wydawniczym (sygn. 01.E.10)
zawierającym Canones ecclesiastici, in quinque classes distributi… i Az edgyha
zi jó rend-tartásoknak irot Törvenyi…; książki o tematyce religijnej opubliko
wał w siedmiogrodzkim ośrodku humanizmu Oradea w roku 1642 drukarz
Ábrahám Szenci Kertész.
Sporą kolekcję hungarików z lat 1610-1731 zawiera klocek introligator
ski o sygnaturze 01.F.8. Zbiór otwiera Canones ecclesiastici ex veteribus qua
Hungariensibus… z 1649 r., wydany w rumuńskim mieście Alba Iulia, a za
myka tekst Antala Brennera (około 1675-1721) zatytułowany Peculiares prin
cipum Hungariae in Ecclesia Dei praerogativae… (Lősce 1707). Ponadto brązowy
półskórek skrywa druki urzędowe ogłoszone przez władców Siedmiogrodu
Jerzego I Rakoczego (1593-1648), Franciszka II Rakoczego (1676-1735) i Karola
VI Habsburga (1685-1740), anonimowe druki społeczno-polityczne, jak np.
Gerechtigkeit der Waffen, welche jüngst die Hungern vor ihr Vaterland ergriffen ha
ben (bm., pierwsza połowa XVIII w.), Ad protestationem patrum Societatis Jesu…
(bm., około 1707), Justitia armorum ab Hungaris pro Patria sua sumptorum (bm.,
pierwsza połowa XVIII w.) oraz akta i postanowienia synodów ewangelic
kich. Wszystkie druki tłoczono na papierze w formacie in quarto.
Związek ze sprawami węgierskimi ma petycja Ein remarquabel Supplicat…
(Leiden 1735) ułożona w języku niemieckim do królowej brytyjskiej Karoliny
z Ansbachu. Jej autor, Emanuel Boltz (XVIII w.), przedstawia się jako wę
gierski egzulant. Nie jest do końca pewne, czy ta publikacja (sygn. 01.F.10)
była w zbiorach kościoła św. Jana; wyklucza to dziewiętnastowieczna pie
częć Królewskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu. Być może broszura
omyłkowo została zabrana z Poznania do Herrnhut, a potem wróciła razem
z księgozbiorem Jednoty19.
Wyjątkową wartość w bibliotecznych zbiorach mają cztery duże klocki
z tekstami drukowanymi w formacie in folio. Są to przeważnie druki powstałe
w lokalnych oficynach mieszczańskich południowo-zachodniej Wielkopolski,
ale znajdziemy tu też książki sulechowskie, gdańskie oraz berlińskie. Pierwszy
wolumin oznaczony został sygnaturą 01.C.2 i zawiera 21 tekstów. Na dwu
dziestowiecznej oprawie wykonanej z czarnego półskórka przez leszczyń
skiego introligatora Georga Ebelta znajduje się naklejka z odręcznym napi
sem: „Gelegenheits-predigten Bd. II Nr 15-25. 1691-1735”. Jest w zbiorach
Archiwum Państwowego także tom I z kazaniami okolicznościowymi, najczę
ściej drukowanymi po śmierci ważniejszych osób; mieści on 33 teksty ozna
19 Pozycja ta figuruje w spisie książek pod numerem 17. Zob.: APP: Protokół zdawczo-od
biorczy zespołu akt Jednoty Braci Czeskich z Leszna przekazanych z Herrnhut, nr zespołu