PrzeGląd Archiwalno-Historyczny
Tom I
Poznań 2014
Michał J a n e c z e k (Leszno)
Archiwalne starodruki –
mało znany wycinek zespołu Akt Braci Czeskich
Zabytki o charakterze dokumentacyjnym – rękopisy, druki, materiały audio
wizualne – wpisane na listę programu UNESCO Pamięć Świata nie wymaga
ją żadnej rekomendacji, gdyż wykaz ten ma zasięg globalny i wysoce pre
stiżowy. Przechowywane w Archiwum Państwowym w Poznaniu zabytki
piśmiennictwa tworzące tzw. zespół Akt Braci Czeskich posiadają wszelkie
predyspozycje do tego, by na tym wykazie figurować już od dawna. Jednak
dopiero 10 marca 2014 r. obradujący w Warszawie Polski Komitet Programu
Pamięć Świata UNESCO zdecydował, że istotnie archiwum i biblioteka bra
ci czeskich pasują do koncepcji programu istniejącego od 22 lat. Unikatowe
źródła do dziejów protestantyzmu w Europie mają jednak silnego „konku
renta”, jakim jest przechowywana w zbiorach wrocławskiego Archiwum
Archidiecezjalnego Księga henrykowska, czyli średniowieczna kronika zało
żenia i uposażenia klasztoru cystersów w Henrykowie na Dolnym Śląsku1.
Wszyscy zainteresowani czekają na werdykt, który powinien zapaść w tej
sprawie w połowie roku 2015.
Zabytki piśmiennictwa wypracowane w przeciągu stuleci przez braci
czeskich, z uwagi na burzliwie dzieje samej Jednoty, są obecnie dość moc
no rozproszone. Wywodzący się z ruchu husyckiego protestanci rozpoczę
li działalność w roku 1467, kiedy wyświęcono pierwszych biskupów i ofi
cjalnie zerwano kontakty z kościołem utrakwistycznym2. Wówczas zaczęły
1 Polskie propozycje na Listę „Pamięć Świata” UNESCO [online], Naczelna Dyrekcja Archiwów
Państwowych, 2014 (dostęp: 10 lipca 2014 r.), zob.: .
2 Literatura przedmiotu jest tak obfita, że nie sposób wymienić wszystkich pozycji, dlate
go wskazano tu jedynie najważniejsze teksty, w których są dalsze informacje bibliograficzne.