98
Anna Warach
gicznego punktu widzenia wiek w chwili ślubu był o tyle ważny, iż rzutował na długość okresu reprodukcji.
Celem pracy jest analiza wieku zawierania małżeństw w dwóch parafiach katolickich z dziewiętnastowiecznego Poznania, różniących się statusem społecznoekonomicznym, a co za tym idzie, warunkami życia parafian: ubogiej parafii św. Małgorzaty i zamożnej parafii św. Marii Magdaleny.
1. Charakterystyka analizowanych parafii
Historia parafii św. Małgorzaty sięga XIII w. W XIX w. parafia obejmowała Śródkę, Ostrówek, Zawady oraz Chwaliszewo 4. Według publikowanych corocznie przez Archidiecezję Poznańską elenchów, liczby parafian oscylowały między 5. i 6. tysiącami. Należy jednak przypuszczać, że parafian było znacznie więcej, gdyż do parafii należały podpoznańskie osady sąsiadujące z Poznaniem, a ich mieszkańcy nie zostali ujęci w corocznych spisach 5. Śródka i Chwaliszewo to jedne z najbiedniejszych i zaniedbanych dzielnic Poznania, narażone na corocznie wylewy Warty. Jeszcze w latach 60. XIX w. nie było tam brukowanych ulic, wodociągów i kanalizacji. Obie dzielnice nie cieszyły się dobrą opinią wśród mieszkańców lewobrzeżnego Poznania, gdyż słynęły z ulicznych bójek, bezrobocia i pijaństwa 6.
Zupełnie inaczej przedstawiała się sytuacja w parafii św. Marii Magdaleny. Parafia obejmowała terytorium zamożniejszego Śródmieścia, czyli obszary wysoko położone i niezagrożone wylewami Warty. Według elenchów, liczby ludności oscylowały tutaj w latach 1855-1874 między 4. i 6. tysiącami dusz 7. Do parafii należał Rynek miejski i wszystkie sąsiadujące z nim ulice. W XIX w. Śródmieście znalazło się w obrębie pierścienia fortyfikacji, co uniemożliwiło rozwój przestrzenny parafii, ale ze względu na położenie wokół Rynku, miejsce to było uprzywilejowane pod względem infrastruktury. Mieszkańcy cieszyli się dostępem do ujęć czystej wody, doprowadzanej spoza miasta wodociągami a dzięki istnieniu trzech kanałów odprowadzających ścieki – dobrymi jak na owe czasy warunkami sanitarnymi. Lepszy dostęp do opieki medycznej wynikał z faktu, że w II połowie XIX w. w rejonie Rynku funkcjonowały dwa szpitale 8.
4
W. Karolczak, Chwaliszewo przełomu XIX / XX wieku. Przemiany oblicza dzielnicy, „ Kronika Miasta Poznania”, nr 1, 1997a, s. 100 – 137; G. Liczbińska, Umieralność wśród katolickiej i ewangelickiej ludności historycznego Poznania, „ Biblioteka Telgte”, Poznań 2009.
5
G. Liczbińska, Umieralność …
6
W. Karolczak, Chwaliszewo …; Życie codzienne mieszkańców Śródki w XIX i na początku XX wieku. „ Kronika Miasta Poznania”, nr 1, 1997, s. 160-186; G. Liczbińska, Umieralność …
7
G. Liczbińska, Umieralność …
8
Tamże.