200
Recenzje i noty bibliograficzne
struktury zatrudnienia w jakimkolwiek okresie czasu. Wydaje sie to niezbędne do właściwego przedstawienia rozwoju najważniejszych, przynajmniej gałęzi gospodarki. Niezwykle pomocne do tego mogą okazać się szacunki na ten temat np. pilskiego oddziału PUR-u z dnia 31 grudnia 1945 r. Do tego dnia do Piły dotarło 8 522 osób( 2 196 rodzin), z czego 8321( 2 143 rodzin) do tzw. strefy miejskiej a pozostałe 201( 53 rodziny) strefy wiejskiej. Blisko połowę z tego stanowiły dzieci i młodzież do 19 lat. Z kolei dalsze ponad 25 % przypadało na osoby czynne zawodowo. W rozbiciu strukturalnym obraz ten przedstawiał się to następująco: robotnicy – 381 osób( 17,78 %), rolnicy i robotnicy rolni – 387( 18,06 %), pracownicy umysłowi – 316( 14,74 %), rzemieślnicy – 160( 7,47 %) oraz inni – aż 899 osób( 41,95 %) 53.
Innym interesującym zagadnieniem są przeobrażenia, jakie dokonywały się w ciągu kolejnych lat w samej przestrzeni miejskiej Piły. Miasto to, należące do największych pod względem powierzchni( ok. 88 km 2) w województwie poznańskim, charakteryzowało sie m. in. tym, że połowę z tego stanowiła własność komunalna, wśród której 75 % zajmowały lasy. Z kolei grunty orne zajmowały aż blisko 10 % powierzchni miasta i należały do około tysiąca właścicieli najczęściej małych gospodarstw( tj. poniżej 2 hektarów) 54.
Żałować należy również, że nie poświęcono oddzielnego opracowania licznie działajacym tutaj organizacjom młodzieżowych, wśród których liderował rozbudowaną strukturą organizacyjną i stanem liczbowym członków – Związek Harcerstwa Polskiego( ZHP) oraz pozostający pod bezpośrednią kuratelą PZPR – Związek Młodzieży Polskiej( ZMP), a po jego rozwiązaniu od 1957 r. – Związek Młodzieży Socjalistycznej( ZMS); trzeba jeszcze podkreślić, że poza wymienionymi, nie wspomniano nigdzie o istnieniu innych organizacji 55.
Zasygnalizowane tutaj zaledwie kilka wybranych zagadnień, a zwłaszcza przytoczona częściowa baza źródłowa na ten tamat, powinny skłonić przyszłych autorów do przeprowadzenia w pierwszej kolejności szerszych i rzetelniejszych badań podstawowych. To z kolei pozwoliłoby na wyeliminowanie opracowań na poziomie przyczynkarskim, pozbawionych niekiedy przy tym pełnego warsztatu naukowego. Większe wykorzystanie materiałów archiwalnych i szerszej bazy
53
APP, PUR, sygn. 2860, k. 6( PUR – Piła, spis osadników, 1945 r.).
54
Por. A. Choniawko, Zarys dziejów..., s. 60.
55
Zdziwienie musi budzić fakt, że nie sięgnięto choćby do funkcjonujących w obiegu naukowym na ten temat co najmniej kilku publikacji np. Organizacje młodzieżowe w Wielkopolsce w latach 1945-1976, pod red. St. Sierpowskiego, Warszawa 1977; E. Dałek, E. Makowski, Demokratyczne organizacje młodzieżowe w Wielkopolsce, 1945-1948, Poznań 1973; A. Choniawko, St. Kaminiarz- Rostocki, ZMS w Wielkopolsce, Poznań 1976; A. Choniawkio, ZMP w Wielkopolsce w latach 1948- 1956, Warszawa 1977; por. także tegoż autora cytowany już Zarys dziejów..., s. 19-22 [ szkoda, że pominięto tam jednak historię ZWM-u i organizacji „ Służba Polsce“]. Z kolei pilskiemu harcerstwu poświęcono wyczerpujące opracowanie pt. Zarys historii Hufca ZHP Piła, 1945-1975,, dostępne także w Internecie.