111
POZNAŃSKI ROCZNIK ARCHIWALNO-HISTORYCZNY ROCZNIK XVI( 2013)
WALDEMAR KAROLCZAK( Poznań)
Z DZIEJÓW OGRODÓW ROZRYWKOWYCH PRZY OBECNEJ ULICY GRUNWALDZKIEJ W POZNANIU( do 1918 r.)
Przy dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej, zwanej dawniej drogą Junikowską, ulicą Cesarzowej Wiktorii, a od 1909 r. ul. Augusty Wiktorii 1, czynne były podmiejskie ogrody wycieczkowe, należące do grona najbardziej atrakcyjnych tego rodzaju tzw. etablissements w Poznaniu w drugiej połowie XIX i na początku XX w. W ogrodach tych mieszkańcy miasta stęsknieni zieleni i świeżego powietrza oraz dobrego jedzenia i godziwej rozrywki, z dala od miejskiego zgiełku, spędzali czas wolny po pracy, wypoczywając lub bawiąc się wesoło.
Najstarszym z nich był etablissement „ Bartholdshof”, nazywany przez polskich mieszkańców miasta Bartlodowem, otwarty w styczniu 1860 r., przy późniejszej ul. Cesarzowej Wiktorii 22, narożnik ul. Nowej Ogrodowej 1( ob. Matejki). Ten niezwykle wytworny etablissement powstał na terenie Prowincjonalnej Szkółki Drzewek o powierzchni 30 mórg, którą w 1847 r. założył Heinrich Barthold, ceniony poznański ogrodnik artystyczny i inspektor plantacji. Gdy w 1861 r. wzniesioną została obszerna murowana sala restauracyjna połączona z kawiarnią, posiadająca także scenę i bufet, ogród cieszył się dużą frekwencją nie tylko w sezonie letnim lecz także jesienią i zimą. Wkrótce na jego terenie pojawiły się także inne typowe dla ogrodów rozrywkowych obiekty, takie jak: kręgielnia, pawilon muzyczny, kolonada, altany itp.
Publiczność szczególnie chwaliła sobie znajdujące się tam liczne cieniste ganki liściaste i niezwykle kameralne tzw. miejsca spoczynku z uroczymi altankami, stwarzającymi możliwość do dyskretnych spotkań tģte-į-tģte zakochanych par lub w gronie rodziny i znajomych. Ponieważ Bartholdshof powstał na terenie szkółki drzew, wyróżniał się wyjątkowo pięknym i bogatym gatunkowo drzewostanem, który wzbudzał podziw nie tylko wśród znawców i miłośników flory. Rosło tam
1
Zob. D. Leśniewska, J. Mulczyński, Ulice i zaułki dawnego Poznania. Ulica Grunwaldzka, informator wystawy, Muzeum Narodowe w Poznaniu, grudzień 2003 – luty 2004.