111
POZNAŃSKI ROCZNIK ARCHIWALNO-HISTORYCZNY ROCZNIK XVI ( 2013 )
WALDEMAR KAROLCZAK ( Poznań )
Z DZIEJÓW OGRODÓW ROZRYWKOWYCH PRZY OBECNEJ ULICY GRUNWALDZKIEJ W POZNANIU ( do 1918 r .)
Przy dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej , zwanej dawniej drogą Junikowską , ulicą Cesarzowej Wiktorii , a od 1909 r . ul . Augusty Wiktorii 1 , czynne były podmiejskie ogrody wycieczkowe , należące do grona najbardziej atrakcyjnych tego rodzaju tzw . etablissements w Poznaniu w drugiej połowie XIX i na początku XX w . W ogrodach tych mieszkańcy miasta stęsknieni zieleni i świeżego powietrza oraz dobrego jedzenia i godziwej rozrywki , z dala od miejskiego zgiełku , spędzali czas wolny po pracy , wypoczywając lub bawiąc się wesoło .
Najstarszym z nich był etablissement „ Bartholdshof ”, nazywany przez polskich mieszkańców miasta Bartlodowem , otwarty w styczniu 1860 r ., przy późniejszej ul . Cesarzowej Wiktorii 22 , narożnik ul . Nowej Ogrodowej 1 ( ob . Matejki ). Ten niezwykle wytworny etablissement powstał na terenie Prowincjonalnej Szkółki Drzewek o powierzchni 30 mórg , którą w 1847 r . założył Heinrich Barthold , ceniony poznański ogrodnik artystyczny i inspektor plantacji . Gdy w 1861 r . wzniesioną została obszerna murowana sala restauracyjna połączona z kawiarnią , posiadająca także scenę i bufet , ogród cieszył się dużą frekwencją nie tylko w sezonie letnim lecz także jesienią i zimą . Wkrótce na jego terenie pojawiły się także inne typowe dla ogrodów rozrywkowych obiekty , takie jak : kręgielnia , pawilon muzyczny , kolonada , altany itp .
Publiczność szczególnie chwaliła sobie znajdujące się tam liczne cieniste ganki liściaste i niezwykle kameralne tzw . miejsca spoczynku z uroczymi altankami , stwarzającymi możliwość do dyskretnych spotkań tģte-į-tģte zakochanych par lub w gronie rodziny i znajomych . Ponieważ Bartholdshof powstał na terenie szkółki drzew , wyróżniał się wyjątkowo pięknym i bogatym gatunkowo drzewostanem , który wzbudzał podziw nie tylko wśród znawców i miłośników flory . Rosło tam
1
Zob . D . Leśniewska , J . Mulczyński , Ulice i zaułki dawnego Poznania . Ulica Grunwaldzka , informator wystawy , Muzeum Narodowe w Poznaniu , grudzień 2003 – luty 2004 .