104
Anna Warach
badaczy nie uznało zaproponowanego przez Hajnala podziału Europy, twierdząc że jest zbyt rygorystyczny 24.
W odniesieniu do historycznych ziem polskich Gieysztorowa 25 postawiła tezę o dwóch modelach rodziny: zachodnim i wschodnim. Model zachodni charakteryzował się późniejszym zawieraniem małżeństw, zaś dla modelu wschodniego typowe były małżeństwa zawierane bardzo wcześnie 26. Gieysztorowa 27 poparła obydwa modele pracami Brodnickiej 28 i Puczyńskiego 29. W badanej przez Brodnicką 30 parafii Wieleń nad Notecią małżeństwa zawierano późno i ta parafia doskonale wpisywała się w model zachodni. Mężczyźni brali ślub w wieku 25-29 lat, zaś kobiety w wieku 20-24 lata 31. Z kolei, studiowana przez Puczyńskiego 32 ludność Brzeżan wstępowała w związki małżeńskie stosunkowo wcześnie( mężczyźni przed 25 rokiem, najczęściej pomiędzy 16-20 rokiem życia, kobiety około 20 roku życia), co zadecydowało o zakwalifikowaniu jej do grupy populacji reprezentujących model wschodni. Te dwa, jakże różne modele rodziny, wiązały się z różnym na ziemiach polskich tempem industrializacji i zmianami stosunków własnościowych na wsi. Przemiany te pojawiły się wcześniej na ziemiach zachodnich niż wschodnich 33, a model wschodni i zachodni utrzymały się na ziemiach polskich jeszcze po zniesieniu poddaństwa i uwłaszczeniu 34.
W omawianych w niniejszym opracowaniu populacjach poznańskich: ubogiej parafii św. Małgorzaty i zamożniejszej parafii św. Marii Magdaleny uzyskano bardzo podobny średni wiek w chwili wstępowania po raz pierwszy w związek małżeński. Tymczasem statystyki chi- kwadrat wykazały istnienie istotnej zależności pomiędzy wiekiem w chwili ślubu a zamożnością. Wynika to z faktu, iż testem chi-kwadrat analizujemy frekwencje. Zatem podobny średni wiek w chwili ślubu w obydwu parafiach nie musi przeczyć istnieniu istotnego związku pomiędzy takimi zmiennymi jak: wiek i poziom zamożności.
24
M. Szołtysek, Central European household and family systems, and the‘ Hajnal-Mitterauer’ line: The parish of Bujakow( 18th – 19th centuries),“ The History of the Family”, 12, 2007, s. 19-42; Three kinds of preindustrial household formation system in historical Eastern Europe: A challenge to spatial patterns of the European Family,“ History of the Family”, t. 13, 2008, s. 223-257.
25
I. Gieysztorowa, Rodzina staropolska w świetle badań demograficznych. Zarys Problematyki. W A. Wyczański( Red.). Społeczeństwo staropolskie( s. 159-175), Warszawa 1979.
26
I. Gieysztorowa, Rodzina staropolska …, M. Szołtysek, Three kinds …, op. cit.
27
I. Gieysztorowa, Rodzina staropolska …
28
Tamże.
29
B. Puczyński, Ludność Brzeżan i okolicy z XVII i XVIII wieku, cz. 2, „ Przeszłość Demograficzna Polski”, t. 5, 1972, s. 15-64.
30
E. Brodnicka, Ludność parafii Wieleń …
31
Tamże.
32
B. Puczyński, Ludność Brzeżan...
33
S. Rejman, Ludność podmiejska Rzeszowa …
34
Tamże.