Rust in natuur en door schoonheid
In onze westerse maatschappij is het op vele plaatsen druk en hebben we het vaak druk. We zijn vele uren per dag online. Er zijn weinig momenten waarop er even geen prikkels zijn, het stil is in en om ons heen. Rust en stilte kunnen we op verschillende manieren vinden, bijvoorbeeld door onze smartphone en computer een tijdje uit te zetten. En door de natuur in te gaan. Daar herinneren we (ons aan) onze Zijns-staat. Een boom, een berg, een meer IS. Op het moment dat we de schoonheid van de natuur beleven, maakt ons dat stil. Ook schoonheid in beeldende kunst, in muziek of in literatuur verruimt onze geest, kan ons even bevrijden uit onze doe- en denk ‘gevangenis’. We constateren dan achteraf: Ik werd er stil van.
De zintuigen als poorten
Ook tijdens bezigheden is het mogelijk innerlijke rust en stilte te ervaren. Als we heel aandachtig een relatief eenvoudige handeling verrichten, beteugelen we onze geest. Hij springt niet meer alle kanten op maar vindt rust in het aandachtig kijken, luisteren, proeven, voelen, ruiken. Onze zintuigen zijn, als we ze een-puntig richten, poorten naar stilte. Én we nemen intenser waar. Bovendien: “Als we aandachtig kijken, komt de liefde vanzelf” (Marjoleine de Vos).
Een overvloed aan prikkels werkt verdovend. We zoeken die verdoving als we niet willen voelen en bang zijn voor stilte. Om niet naar binnen te hoeven luisteren, zijn we dikwijls mateloos: in werken, smartphonegebruik, kopen, in eten, drinken, praten... Door ons gevoel van rusteloosheid te willen dempen, houden we het juist in stand. Wat psychische en fysieke gevolgen heeft. Op de lange duur kan dat leiden tot een depressie of burn-out. Steeds meer mensen lijden daaraan. Stilte-ervaringen helpen ons contact te maken met wat er op vele lagen in ons speelt. Daarin en daaronder vinden we uiteindelijk innerlijke rust. Door regelmatig voor een time out, een pitstop te kiezen, helpen we onszelf met ont-stressen. En als we even gevangen zaten in gedachten, gevoelens, handelingen, voelen we ons opnieuw vrij en open.
Pitstop
Er ontstaat openheid voor nieuwe inzichten als we bijvoorbeeld tijdens een vergadering een stiltemoment creëren om alle informatie even laten bezinken. Onze creativiteit krijgt de ruimte als we oude ideeën loslaten. In de U theorie van Otto Scharmer, die in diverse bedrijven wordt toegepast, speelt dat stiltemoment een centrale rol. In een probleemsituatie worden eerst alle feiten op een rijtje gezet, de downloadfase. Daarna valt iedereen stil, laat feiten, ervaring en kennis los en stelt zich open voor wat zich wil ontvouwen. Van daaruit ontstaat een werkelijk nieuwe oplossing waarvoor het ‘oude’ op een onvoorspelbare manier tot voedsel heeft gediend. ‘Even stilstaan om daarna beter vooruit te kunnen gaan.’
In de stilte ontstaat er ook dikwijls een gevoel van verbondenheid. Een besef deel uit te maken van een groot geheel, waarin we allemaal onze unieke rol spelen. In onze maatschappij leven mensen met vele verschillende leefstijlen en levensvisies samen. Op een toenemend aantal plekken is er onverdraagzaamheid en polarisatie. Op momenten dat we samen stil zijn, wordt onder die verschillen de verbondenheid voelbaar. Door de stilte worden we opener voor wat een ander denkt, voelt, wil. Voor wie hij of zij is. We worden empathischer. Dat werkt ook voor kinderen, in scholen. Er bestaan vele speelse pitstop en stilte-oefeningen, werkvormen voor een loslaat- verwerk- oplaad- en weer verbonden voelen moment in de klassensituatie.
Geestelijke hygiëne
Ook thuis is een moment van even niets, van stilte, een vorm van geestelijke hygiëne. Net zoals we ons wassen en onze tandenpoetsen, reinigen we onze geest; we nemen een stiltebad. Een rustige plek met akoestische stilte is daarbij behulpzaam. Die is soms moeilijk te vinden. Steeds meer mensen ondervinden psychische en fysieke klachten door geluidsoverlast. Herrie heeft een stress-verhogende uitwerking. Door langdurig lawaai verlies je gemakkelijk het contact met jezelf. Dan hoor je je zelf niet meer. Je systeem ervaart het als een vorm van geweld waartegen het zich wil wapenen. Het komt in een vecht-of vluchtmodus. We kunnen dan niet meer open aanwezig zijn. We trekken ons terug; er ontstaan bijvoorbeeld concentratieproblemen. Óf het vecht-overlevingsmechanisme treedt in werking: Er ontstaan irritatie en agressie.
"Door de stilte worden we opener voor wat een ander denkt, voelt, wil. Voor wie hij of zij is. We worden empathischer."
Vorig jaar is er van de World Health Organisation een rapport verschenen over de effecten van geluidsoverlast op onze fysieke en psychische gezondheid. Feiten uit vele wetenschappelijke onderzoeken zijn op een rij gezet. De conclusies zijn schrikbarend. In 1883 voorspelde medicus Robert Koch, de ontdekker van de oorzaak van de ziekte cholera, al: ‘Er komt een dag waarop de mens lawaai even intensief zal moeten bestrijden, als hij vroeger tegen cholera en pest heeft gestreden.” Het is nu zo ver. Helaas groeit het bewustzijn van de ernst van dit maatschappelijke probleem maar langzaam.
Illustratie: bigstockphoto: VectorShow