Verandering in beweging
De theorie die Herold weergeeft maakt deel uit van het gedachtegoed waarnaar Clare Graves, een Amerikaanse professor in de psychologie, jarenlang onderzoek deed: waardensystemen bij volwassenen. Chris Cowan en Don Beck brachten dit werk verder onder de aandacht en noemen het Spiral Dynamics. Hierin worden waarden, leiderschap en veranderingen samengevat in een dynamisch model. Wat we van deze filosofie kunnen leren is dat onze wereld, bedrijven, culturen en mensen voortdurend veranderen en dat we kunnen zien in welke richting een veranderingsproces zich beweegt. De beweging groeit altijd naar een meer complex stadium toe waarin ook mensen zich meer ontwikkelen. In de illustratie zie je welke waarden centraal staan, te beginnen bij het paarse waardesysteem. Onder een waardesysteem wordt bedoeld: een samenhangend complex van dieperliggende waarden, die richting geven aan het gedrag van een individu. Als jij bijvoorbeeld vriendelijkheid belangrijk vindt, dan geeft zo’n waarde richting aan je gedrag. Je stelt je dan ook begripvol op ten opzichte van anderen. Zoals je zult begrijpen staat daartegenover dat je ook te vriendelijk kunt zijn en over je heen kunt laten lopen. Waardesystemen creëren daarmee dus ook hun eigen problemen.
-----------------------------------------------------
Paars: Animistisch stamgevoel – ‘We zijn veilig’. Gewaar zijn van mystieke geesten, tekens en totems. Een leven dicht bij de aarde. Bloedverwantschappen zijn sterk. Het management van paars vraagt respect voor de clanregels en trouw en respect aan de clanleiders - sjamanen, opperhoofden en voorouders. Iedereen doet wat de leider zegt. Per definitie. Veranderingen in de groep worden belichaamd in rituelen,
tradities en symbolen. Zeer belangrijk is ook de voorouderverering. Het verleden leeft door in het heden. Er is geen idee van privébezit. Er is sprake van wederkerigheid. Als het van mij is, is het ook van jou. Er heerst een zeer sterke onderlinge afhankelijkheid.
Rood: Ik beheers. Het uitbuiten van anderen op een ruwe en harde manier. Autoritair. Uitbuiten van ongeschoolden of slaven. De harde macho uithangen. Geen angst laten zien. Nog geen schuldgevoel ontwikkeld. Ook het vermijden van situaties waarbij ze zich zouden kunnen schamen – en waar anderen bij hen schaamte kunnen veroorzaken. Kenmerkend zijn sommige
groepen op straat, gangs in de binnenstad. Sterk levend in het heden zonder gevoel voor consequenties. Ze worden gemotiveerd door helden en veroveringen. Het individu staat voorop. Je hebt de haves en have-nots. Als ik in rood een have-not ben, dan accepteer ik die rol - denk bijvoorbeeld aan feodalisme. De heerser kan wel beschermend en ‘ridderlijk’ zijn ten opzichte van zijn eigen getrouwen die hij ziet als zijn ‘bezit’.
Blauw: Het is een gevaarlijke wereld. Sociale wanorde ligt op de loer. Het streven naar de absolute waarheid. ‘We zijn gered’. Er is slechts één juiste wijze van denken of bestaan. Alles staat vast, nu en voor altijd.
Patriotisme. Je voelt je schuldig als je je niet aan de groepsnormen conformeert. Schuldbewuste gehoorzaamheid aan de hogere autoriteiten. Proberen het hogere te dienen door zelfopoffering. Discipline is zeer strikt en straf wordt als fair ervaren (zweepslagen in Singapore). Werkt zeer goed in het industriële tijdperk: standaardisatie, 9 tot 5 denken. Onze mening is goed en die dient door anderen ook aangenomen te worden, voor hun eigen bestwil.
Oranje: Ondernemersachtige persoonlijke succes-georiënteerd. ‘Ik verbeter’. Doelgerichte planning en strategie voor verbetering. De volwassene calculeert rationeel waaruit hij het meeste voordeel kan halen. Motivatie is grotendeels economisch en/of materialistisch bepaald. De wereld is vol met mogelijkheden. Mensen proberen vele opties uit. Je wilt keuzemogelijkheden hebben. Competitiegericht. Belangrijk vindt men autonomie en ‘manipulatie’ van de omgeving.
Groen: Gevoelens van verbondenheid tussen mensen. ‘We zijn op weg’. Collectiviteit. Humanitair. Een gevoel van wederzijdse afhankelijkheid met mensen over de hele wereld. In het werk wordt men gemotiveerd door menselijk contact en het leveren van bijdragen. Tolerantie voor en acceptatie van verschillen. Leren van anderen. Sterk relativistisch en situationeel. Aardig gevonden worden is belangrijker dan competitief voordeel verkrijgen. Belangrijke waarden zijn openheid en vertrouwen. Hiërarchieën vervagen in de beweging naar gelijkheid.
Geel: Systeemdenken. De volwassene voelt zich comfortabel met twijfel, ambiguïteit en onzekerheid. Het vermogen
WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL
Spiral Dynamics model