Pioniers Magazine juli/ aug/ sept 2019 | Ecologische Intelligentie | Page 50

WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL

het eeuwig voort, een prachtige symboliek. Maar als ik mensen uitleg over de opname van alle waardevolle nutriënten uit ons lichaam in de ecologie – door kleine diertjes, insecten, bacteriën, schimmels – dan tref ik vaak vieze gezichten. Toch is het ironisch genoeg precies zoals de natuur bedoeld is.

"Aan de huidige keuzes van begraven en cremeren is weinig ecologisch"

In het kader van humusatie bekeek ik een fotoserie van de Amerikaanse fotograaf Sally Man, ze maakte in 2001 een prachtige reportage van een ‘body farm’: een wetenschappelijk onderzoeksterrein waar de ontbinding van lichamen wordt gevolgd, onder meer voor de forensische pathologie. De beelden van lichamen in verre staat van ontbinding wekken in eerste instantie afgrijzen, maar Sally Man is in staat om juist de schoonheid ervan te tonen. De pracht van hoe de natuur werkt.”

Het bodemleven six feet under

Aan de huidige keuzes van begraven en cremeren is weinig ecologisch volgens Susanne. “Het is een misvatting dat je in een graf opgegeten zou worden door de wormen. Er wordt namelijk zodanig diep begraven – six feet under – dat daar amper bodemleven meer is. Van opname in de ecologie is daarmee zeer beperkt sprake. Zeker niet als een lichaam in een spaanplaat kist ligt en bovendien in synthetische kleding is gehuld. Dat isoleert het ontbindingsproces vrijwel volledig. En dan hebben we het nog niet over de milieuschade van deze materialen. Hierbij staan we amper stil omdat we zo zelden over de dood nadenken, en ook zo zelden kritische vragen durven te stellen in de uitvaartwereld: ‘Doe die kist dan maar.’"

Natuurlijk versus scheikundig

“Voor wat betreft uitvaarten heeft de mensheid het altijd moeten doen met de elementen, legt Susanne uit. “We begraven in de aarde, laten zeelui te water, cremeren in vuur en op sommige plekken in de wereld worden mensen in de open lucht achtergelaten, om opgegeten te worden door aasgieren. Nu, in de zomer van 2019, staan we aan de vooravond van een nieuwe wet op de lijkbezorging waarbij we voor het eerst afstappen van de elementen. Vanuit de scheikunde hebben we namelijk een alternatief ontwikkeld om efficiënt en schoon lichamen te kunnen reduceren: alkalische hydrolyse, oftewel resomeren. Het lichaam wordt daarbij onder hoge druk en hoge temperatuur opgelost in een loogbad. Botten en tanden worden nadien net zoals bij cremeren verpulverd als ‘as’ meegegeven aan de familie.

Ik vind het interessant om na te denken over het contrast tussen de natuurlijke manier en de scheikundige. Gevoelsmatig wil ik liever opgaan in de natuur, en ook rationeel ben ik overtuigd dat de mensheid meer zou moeten leren van ecologische intelligentie. Anderzijds zet het me aan het denken over de wenselijkheid van ter aarde bestemming van alle miljarden mensenlichamen, die vaak nog vol giftige stoffen en zware metalen zitten. Is het beter om de principes van de natuur te volgen en door te gaan in nieuwe levenscycli? Of kunnen we onszelf maar beter collectief uit de kringloop onttrekken? Als ik op ons poldermodel mag vertrouwen, dan bestaan alle opties straks naast elkaar. Mensen die meer voor het natuurlijke voelen, kunnen composteren en voor hen die van clean en science houden, is er resomeren. Voor ieder wat wils, als ultiem zelfbeschikkingsrecht.