WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL
Zo velen van ons lijken te weten hoe zeer onze verbinding met het leven elke directheid verloren heeft. Een cultuur van intensiteit is opgestaan in antwoord op de vervlakking van onze menselijkheid op een digitaal scherm. De workout-cultuur, zoals de Crossfit cultus, streeft ernaar onze spierspanning te maximaliseren en op te bouwen in de kortst mogelijke tijd: korter, sneller, sterker. Hoe kan ik de tijd kraken zodat ik het allermeeste uit mijn krankzinnig drukke dag kan persen? Dus wordt ons de ‘Fitbit’ verkocht om ons leven te optimaliseren, die onze intieme, dagelijkse rituelen kwantificeert. Meten is de nieuwe vorm van zelfbewustzijn. In al die dingen zit geen innerlijk leven. Het is allemaal van buiten naar binnen. In antwoord daarop hoor je de roep om authenticiteit en transparantie. Ik word altijd een beetje verdrietig en ontzet als ik de posts lees van Facebook-vrienden die ik nooit gezien heb maar die met mij het nieuws van hun laatste depressie delen. Waar zijn hun echte vrienden? Natuurlijk hoop ik dat ze er zijn, vermengd met de lijst van anonieme omstanders. Is dit tegelijkertijd niet het en masse uitreiken naar authentieke relaties en transparantie?
Het is in de workshops die ik voor vrouwen begeleid meermalen voorgekomen dat zodra het onderwerp transparantie, echtheid, authenticiteit en naakt zijn voor elkaar werd opgebracht, er een vrouw overeind sprong die haar kleren uit trok, vrolijk over haar “transparantie.” Wat heeft een diepere transparantie echter te maken met fysiek naakt zijn? Hoe zwaar weegt dat in een cultuur waarin de dominante ideologie alleen het materiële waardeert? Wat kost het? Levendigheid wordt verward met het intense en sensationele. Als het intens, shockerend of sprankelend is, dan bestaan we. Maar dat is een dieet van junkfood: het leidt alleen maar tot meer hunkering en holle honger.
Ontsnappen aan ons culturele script
Moderniteit is in het westen gebouwd op twee narratieven: de legende van de held voor mannen en het romantische verhaal voor vrouwen. Disney en Marvel zijn niet alleen de franchisenemers van deze verhalen geworden, ze zijn niet langer behulpzame of authentieke narratieven om de reikwijdte en het doel van het leven van mannen en vrouwen te definiëren. Ik zeg niet dat heldendom stom is en verliefd worden slecht. Er liggen prachtige idealen en dromen besloten in die verhalen. Het probleem is dat ze niet langer passen bij de emotionele, creatieve, spirituele en praktische dimensies van wie wij zijn. Toch leven ze voort, niet alleen op het scherm, maar verpakt in onze identiteiten. Als onze verwachtingen van het leven nog steeds in de ban van deze verhalen zijn, dan zijn frustratie, een gevoel van tekortschieten en desillusie het resultaat, simpelweg omdat de sociale realiteit die deze verhalen beschrijft niet bestaat.
Wat gebeurt er als mannelijke identiteit verbonden is met een ruw en strijdlustig heldendom dat stof is voor legendes? De prijs voor de held is natuurlijk zijn geliefde: een vrouw die met hem trouwt en die zijn kinderen baart. Nog geen honderd jaar geleden is dit verhaal vertaald van de heroïek van oorlog en strijd naar een verhaal over de man als kapitalistische avonturier die hetzij zaken heeft ontwikkeld (zijn “leger”) hetzij in een zaak heeft gewerkt om in het onderhoud van zijn familie te voorzien. Het offer van bescherming is vertaald van fysieke strijd naar broodwinning. Voor sommigen leeft de hoop van de held voort in verschillende vormen van ondernemerschap, speciaal in het “wie goed doet, goed ontmoet” van het sociaal ondernemerschap.
De regels van verbondenheid en de prijs ervan zijn echter dramatisch veranderd. Wat gebeurt er met mannen die traditionele waarden en verwachtingen hebben als een groeiende groep vrouwen geen figurant meer wil zijn in het heldenverhaal van de ander? Of als de enige plek waarin tegemoetgekomen wordt aan hun verlangen naar nobele opofferingsgezindheid een videogame is, omdat hun werk vuil, slecht betaald en vervreemdend is? Het is voor mij geen verrassing om een toename te zien van mannelijk geweld in relatie tot extreemrechtse en traditionele waarden. Misschien zijn ze allemaal een held in het diepst van hun gedachten. Het romantische verhaal vergaat het niet beter. De trend voor de hipsters om te spelen met polyamory verergert het romantische drama alleen maar met een nog grotere emotionele intensiteit. De strijd met machtige emoties als jaloezie en onzekerheid mag alle feestjes zo levendig maken als vioolmuziek, maar bevrijdt dit ons van het narratief dat een vrouw niet compleet is zonder iemand die van haar houdt? De blockbuster romance ’50 Shades of Grey heeft het klassieke, romantische meisje-ontmoet-rijke-jongen-verhaal veranderd in porno. Een niet zo subtiel thema in alle romantische verhalen is de vercommercialisering van het zelf: een object maken van je persoonlijkheid en dat verkopen, je uiterlijk, je lichaam, waarmee je al te gemakkelijk afglijdt in pornografie en prostitutie. “Pornografie benadrukt sensatie zonder gevoel,”zo verklaart de dichter Audre Lorde.