Deze basiselementen veroorzaken een andere politieke dynamiek dan we gewend zijn. Zo verlopen de discussies in de Burgervergadering veel harmonieuzer dan de debatten in de gezamenlijke parlementscommissie. De deelnemers zelf zijn trots op hun prestatie. Ze hebben het over hun ‘persoonlijke transformatie’, over hoe ze diep betrokken raakten bij het commissiewerk en daardoor zelf van gedachten waren veranderd.
Het voorbeeld laat zien dat je een systeem kunt scheppen waarin je complexe kwesties op democratische wijze kunt tackelen, ingebed in een politiek systeem. Dimitri Courant, een Franse politicoloog en onderzoeker schreef over dit proces van democratische innovatie: “Er is een nieuwe standaard, een nieuwe norm die we serieus moeten nemen”.
Voorbeeld 2: Participerende democratie (10)
In 2011 is in Amsterdam Nieuw West in het licht van de participatiewet een nieuwe democratische structuur opgericht met ‘regiegroepen’. Deze groepen beoordelen bewoners initiatieven en financieren ze uit een pot van € 600.000 per jaar, die de gemeente ter beschikking stelt voor de zeven wijken in Nieuw West. Door het instellen van deze structuur is er een proces in werking gezet dat Manu Claeys participerende democratie noemt (11).
In deze regiegroepen-structuur ontstaan nieuwe manieren van samenwerking en overleg tussen burgers en overheid. Deze vormen zijn niet vastgelegd in protocollen maar zijn er juist opgericht om snel en efficiënt te kunnen reageren op voortdurend veranderende omstandigheden. In de regiegroepen is veel aandacht voor de mening van de deelnemers. Sumadi: “Iedereen mag zijn wie zij of hij is en kan zijn of haar mening uiten. Daar wordt naar geluisterd en er wordt niet gepolariseerd zoals in het politieke debat door te zeggen: ik ben het met je eens of daar ben ik het niet mee eens. Besluiten worden genomen met meerderheid van stemmen. In 70% van de gevallen zijn wij het met elkaar eens, in 15% komt er iemand met een alternatief voorstel en worden we het alsnog eens en in 15% van de gevallen moet er gestemd worden. Soms is er groot aantal verschillende meningen waarvan je denkt dat die echt niet verenigbaar zijn. Echter na wat heen-en-weer gepraat komt er dan toch een eensluidende beslissing. Claeys zegt hierover dat overeenstemming veel vaker voorkomt dan je zou verwachten.
In de drie jaar dat ik nu bij de regiegroepen betrokken ben, is mij opgevallen, dat naar elkaar luisteren het geheim is van deze manier van samenwerking. Door naar elkaar te luisteren en doordat iedereen gezien wordt, raken de afzonderlijke individuen meer geïnteresseerd in het grote geheel en houden ze minder vast aan hun eigen mening. De afzonderlijke individuen ontdekken, dat er iets belangrijker is dan zijzelf. In mijn ervaring wil het bewustzijn gezien worden en als het gezien is, dan komt het vanzelf in beweging.”
In deze nieuwe vorm van samenwerking wordt erop gelet dat iedereen gezien en gehoord wordt, maar er kan geen controle uitgeoefend worden over het eindresultaat. Dit proces is niet alleen aan de gang in Amsterdam Nieuw West. Het markeert een belangrijke nieuwe ontwikkeling. Doordat het individu volledig laat zien wie hij of zij is en door iedereen gezien kan worden, kan het individu dat wat hij of zij heeft gegeven,
loslaten om ruimte te maken voor iets
groters dan het individu. Er verschijnt of ontstaat een nieuwe oplossing die door niemand is verzonnen en door niemand geclaimd kan worden.
Een paar andere voorbeelden
David van Reybrouck, journalist bij de Correspondent, is de laatste jaren op zoek gegaan naar vernieuwende vormen van politiek bedrijven. Hij beschrijft vijf inspraakprocessen die zich in dit decennium op nationaal niveau afspeelden. Twee vonden plaats in Canada, de andere drie in IJsland, Ierland en Nederland. Ze kregen alle drie een tijdelijk mandaat en een omvangrijk budget van de overheid en hielden zich bezig met uiterst belangrijke materie: de hervorming van de kieswet of zelfs de
grondwet. Het hart van de democratie. Dit was nog eens wat anders dan burgers laten meepraten over windmolens of parkeerterreinen (12). In 2012 heeft in België de G1000 plaats gevonden (13), een Burgertop waarvoor 1000 willekeurige burgers werden geselecteerd met daarna een aantal burgerpanels waarin beleidsvoorstellen werden uitgewerkt.
Er worden ook verschillende methoden ontwikkeld om deze vormen van participerende democratie goed te laten verlopen. Een daarvan is de Lewis methode van Deep Democracy, een krachtig instrument voor besluitvorming en conflictresolutie binnen groepen met een uiteenlopende diversiteit. Het is een uiterst praktische methode en biedt handvatten voor besluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Zonder te polderen en zonder conflicten weg te poetsen. Tegenstellingen en botsende meningen worden op respectvolle wijze met elkaar onderzocht .Benjamin Barber slaat weer een andere weg in. In zijn ogen zijn nationale politici te ideologisch ingesteld en vergroten ze polarisatie, terwijl burgemeesters rolmodellen zijn in het samenbrengen van mensen rond zaken die praktisch opgelost moeten worden. Hij onderzoekt hoe een wereldregering van burgemeesters eruit zou zien . In Nederland hebben we ook de Code Oranje Beweging. Doel is het hervormen van onze democratie - waarin op dit moment politieke partijen leidend zijn –in de richting van een democratie, waarin de samenwerking met de inwoners van ons land centraal staat .
Foto: Nsit
WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL