WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL
Onze uitdaging is, dat het geen trukendoos wordt die je communicatiepatronen aanleert of je met een to-do lijstje vertelt hoe je slimmer, zachter en empathischer kunt communiceren. Het moet geënt zijn op wie je bent en wat bij je hoort en ook op wat je bent ‘vergeten’ of hebt ‘afgeleerd’ door de conditionering van een sociale en/of functionele wenselijkheid die we niet willen toepassen.
"Het grootste probleem van communicatie is dat we niet luisteren om te begrijpen, we luisteren om te reageren."
Het behoeft weinig zelfonderzoek om vast te stellen dat we ons daar allemaal schuldig aan maken. Ik durf daarin nog een tandje dieper te gaan door te stellen dat het ons zwaar valt om echt naar elkaar te luisteren. En dan bedoel ik niet alleen het registreren van geluid dat uit de mond van een ander komt. Dat lukt nog wel. Met luisteren bedoel ik, zonder enig oordeel en met een oprechte intentie, je inspannen te horen wat de ander probeert te vertellen.
Luisteren geschiedt vaak vanuit een reactiestand: we zijn al bezig ons antwoord, onze reactie te formuleren, nog voordat de ander is uitgesproken. Dat is luisteren met een dubieus niveau aan integriteit. Integer luisteren, betekent streven te willen begrijpen wat er feitelijk gezegd en bedoeld wordt.
Luisteren vanuit (ver)oordelings-vermogen en reageren vanuit (voor)oordeel noemen we ook wel autobiografisch communiceren. Bij autobiografisch communiceren zijn we altijd aan het oordelen: wij zijn het eens of oneens en als we al onderzoeken dan stellen we vragen vanuit ons eigen referentiekader. Wij proberen erachter te komen waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen en baseren ons daarbij op onze eigen motieven. We luisteren, reageren en adviseren vanuit ons eigen denkpatroon en ons eigen (voor)oordeel. Het heeft niets met die ander te maken maar alles met onszelf en vanuit onszelf. We zien de ander niet en luisteren niet naar de ander; wat we zien en horen zijn de geaccumuleerde beelden, interpretaties, gevoelens, twijfels, wantrouwen, leuke en niet leuke dingen die de ander in ons oproept, terwijl we aan het luisteren zijn.
Ons luistergedrag wordt bepaald door verschillende factoren
De vraag is waar dat luistergedrag uit voortkomt. Er wordt gezegd dat het met angst te maken heeft. Stel dat de ander iets zegt en gelijk heeft en ik zou mijn mening moeten veranderen. Daar zit de oorsprong van de angst. Er zijn er die beweren dat het met het onbewuste te maken heeft: onbewuste overlevings-strategieën bepalen voor een groot deel ons communicatiegedrag. Weer anderen beweren dat het te maken heeft met de conversatie die we altijd met onszelf voeren: ook als we met anderen praten, praten we voortdurend met onszelf. Er is ook nog een categorie die zegt dat het met macht te maken heeft en dan vooral het verlies van macht. We zijn bang dat de ander de boventoon voert en wij dus niet aan bod komen. Persoonlijk denk ik dat het met alle vier deze factoren te maken heeft. Het meest sprekende voorbeeld van deze tijd is President Trump die op mythisch niveau communiceert om daarmee het gelijk naar zich toe te trekken als rechtvaardiging voor zijn gedrag in Amerika en de wereld.