Intervistë me Prof. Asocc. Dr. Aleksandër Sallabanda shkuar nuk arriti t’u përgjigjej nevojave për shëndet
të shoqërisë shqiptare. Situata e krijuar kërkon reforma urgjente dhe një pakt të ri për shëndetin (a new
1. Shkenca e mjekësisë është e vjetër sa edhe bota deal) dhe gjithëpërfshirës ndërmjet shtetit, qeverisë,
dhe roli i saj në jetën njerëzore është jetike, e domos- pushtetit vendor, strukturave shëndetësore publike
doshme dhe pazgjithshmërisht e pandashme. Sipas dhe private, punonjësve shëndetësor, qytetarëve dhe
mendimit tuaj: cili është roli që duhet të luaj mjekë- shoqërisë civile.
sia në Shqipëri, për të pasur një popullatë të shëndetshme? Dhe a e kryen ajo këtë rol?
Fillimisht më duhet të bëjë të qartë se koncepti 2. Nga universiteti shtetëror i mjekisë dhe nga uni“MJEKËSI” për nga misioni dhe detyrat nuk është i një- versitetet private që kanë në programet e tyre edhe
jtë me konceptin “SHËNDETËSI”. Shpesh herë këto ter- mjeksinë, çdo vit diplomohen dhjetra mjekë të përgma tentojnë gabimisht të zëvendësojnë ose të nënk- jithshëm, farmacistë, dentistë, infermierë, laborantë
uptojnë njëri-tjetrin, por në thelb janë krejtësisht të dentar etj. A kanë lidhje dhe përputhshmëri këto zhndryshëm. Detyrimet shtetërore ndaj qytetarëve janë villime me kërkesat dhe nevojat që ka tregu i punës?
shumë më tepër se ato që përmblidhen në konceptin
e mjekësisë. Mjekësia është tërësia e shkencave
mjekësore që merret me kurimin dhe parandalimin e
sëmundjeve fizike dhe psiqike të individëve dhe me
lehtësimin e vuajtjeve nga sëmundjet që nuk mund
të shërohen. Shëndetësia është më ndryshe. Ajo ka
një diapazon më të gjerë detyrimesh, në të cilën përfshihet edhe mbrojtja dhe përmirësimi i shëndetit. Sipas OBSH-së (pranuar nga të gjitha vendet e botës)
shëndeti është gjendje e mirëqenies së plotë fizike,
mendore dhe shoqërore, një e drejtë themelore e njeriut, që i jep mundësi atij të jetojë, të punojë dhe të
riprodhojë si qenie shoqërore. Në këtë koncept, detyrimi për ruajtjen, mbrojtjen dhe përmirësimin e shëndetit të popullatës është shumë më i gjërë se detyrimi
për mjekimin e sëmundjeve.
Në lidhje me pyetjen e parashtruar më sipër, të dhënat
flasin se në vitet që lamë pas, indekset e shëndetit dhe
të strukturave përgjegjëse kanë pësuar një rënie të
ndjeshme. Numëri i përgjithshëm i sëmundjeve pësoj
një rritje të dukshme (në veçanti sëmundjet kronike,
onkologjike, dëmtimet e shëndetit nga aksidentet,
sëmundjet mendore). Strukturat shëndetësore publike u qeverisën me një performancë shumë të dobët
(mungesë kronike e medikamenteve në të gjithë
spitalet publike të vendit, shërbime shëndetësore të
munguara, pabarazi e shprehur në cilësi dhe shtrirje
teritoriale, borxhe të konsiderueshme, etj). Të gjitha
strukturat e sistemit shëndetësor (publik dhe privat) u
zhytën në konflikte interesi dhe aktivitete korruptive,
ndërsa kodi i etikës dhe morali profesional ranë në
pikën e tyre më të ulët dhe në një krizë të vërtetë. Për
këto dhe shumë argumenta të tjerë, mund të thuhet
me siguri se sistemi shëndetësor gjatë qeverisjes së
42
Kërkesa për shëndet të mirë është një nevojë e padiskutueshme për zhvillimin ekonomik të vendit. Interesi
për fuqizimin dhe përmirësimin e shëndetin shkon në
raport të drejtë me kulturën e shoqërisë dhe ritmet e
zhvillimit të vendit. Kjo do të thotë se edhe kërkesa e
tregut për punonjës të shëndetësisë do të ndjeki ritmet e zhvillimit. Të dhënat tregojnë se numëri i punonjësve shëndetësor në vendin tonë vazhdon të jetë
akoma i vogël në krahasim me vendet e rajonit dhe
integrimin në Evropë. Në këtë këndvështrim duket
se vendi ka nevojë për zhvillim të forcës njerëzore në
përputhje me ritmet e zhvillimit ekonomik. Çështja qëndron se, në mungesë të koordinimit ndërmjet
tyre, universitetet e shumta mjekësore kanë mbushur
auditoret me studentë pa asnjë interesim se si mund
të jetë fati i tyre në tregun e punës. Ky qëndrim të lë
përshtypjen se po spekullohet dhe abuzohet me këtë
nevojë të zhvillimit dhe se nuk ndihet përgjegjësi për
fatin dhe sakrificat e studentëve dhe të familjeve të
tyre. Pjesa më e madhe e univeristeteve mjekësore
nuk tregojnë asnjë interes për problemet e tregut të
punës, por vetëm për interesat e tyre të ngushta fitimprurëse. Asnjë nga universitetet mjekësore nuk e
trajton marrëdhënien me tregun e punës si lëndë në
formimin e studentëve. Nga kjo situatë konfliktuale
ka shumë mundësi që një numër i konsiderueshëm
i studentëve të mos plotësojnë ëndrrën e tyre për t’u
futur (menjëherë) në tregun e punës.
Një çështje tjetër e rëndësishme që duhet diskutuar,
është edhe cilësia e produktit që prodhohet. Universitetet mjekësore janë konceptuar kryesisht si auditore për lëndë teorike. Në fushat e mjekësisë dhe të
shkencave teknike mjekësore diplomimi pa aftësim
të plotë praktik është me pasoja si për të diplomuarin
ashtu edhe për tregun e punës. Punët në laborator
ose praktikat pranë shtratit të sëmurit janë pikat më
të dobëta të gjithë procesit mësimor. Bashkëpunimi
me institucionet e kujdesit shëndetësor që ofrojnë
një mundësi të tillë është formal dhe pa përgjegjësi
për realizimin e plotë të programit të përcaktuar. Ka
ardhur koha që edhe zëri i studentëve për këtë çështje të ndihet më fortë.
tet e interesit mes vendimmarrësve. Të gjithë këta faktorë ndikojnë njëkohësisht në zhvillimin e teknologjisë mjekësore dhe nuk është e lehtë që teknologjia
mjekësore të zhvillohet në përputhje të plotë me
kategoritë e sëmundjeve. Nga ana tjetër teknologjia
pa zhvillimin e burimeve njerëzore, shfrytëzimin me
kriter dhe disiplinë, infrastrukturën e përshatshme
dhe shërbimet e mirëmbajtjes nuk është efektive dhe
nuk premton zhvillim të qëndrueshëm. Vitet e fundit, me përkujdesje shtetërore dhe interes të tregut
3. Përgjatë eksperiencës suaj pedagogjike, si mendo- priv