Kültür-Sanat
SATRANÇ
Genelgeçer tanıma göre satranç,“ Karşılıklı iki kişi arasında, satranç tahtası üzerinde, oyuna ait özel taşlar ile oynanan bir masa oyunudur. Dünya üzerinde büyük turnuvalar düzenlenir ve genellikle bir spor olarak kabul edilir.” Ancak bu durum, büyük satranç ustaları arasında daha farklı yorumlanmıştır. Örneğin; 6. Dünya şampiyonu Botvinnik satranç için“ Satranç analiz sanatıdır.” demiştir. Hepimizin tanıdığı 13. Dünya şampiyonu Garry Kasparov ise“ Satranç zihinsel işkencedir.” diyerek bu konuya apayrı bir yorum getirmiştir.
Oyunun icadı ile ilgili olarak çeşitli efsaneler bulunur. Bunlardan en bilineni buğday tanesi efsanesidir. Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır’ da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Yine Çin’ de, Mezopotamya’ da ve Anadolu’ da da satranç oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3- 4. yüzyıllarda Hindistan’ da, oyuna çaturanga denmesi ile başlar. Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan’ dan kaynaklıdır. Daha sonra satranç İran’ a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa’ ya yayılmıştır. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena’ nın ilk basılı satranç kitabında( 1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı.
Günümüze en yakın tarihte 19. yüzyıl ortasında satranç turnuvaları düzenlenmeye başlanmıştır. İlk resmi Dünya şampiyonu
Wilhelm Steinitz’ dir. Dünya şampiyonlarından bahsetmeye başlamışken Bobby Fischer ve Boris Spassky arasında 1972 yılında oynanan olaylı maça değinmemek olmaz. Bobby Fischer maç öncesi birçok istekte bulunur, ilk maçı kaybeder ve ikinci maça da çıkmaz. Bobby ilk maçı kaybetme sebebi olarak seyircilerin öksürük seslerini ve kameraların hışırtısnı öne sürer, maçlara bir ping pong masasında seyircisiz ve kamerasız olarak devam edilir. Daha sonra Bobby ikna edilir ve maçlar yeniden kameraların ve seyircilerin önünde oynanır. 6. maçta Bobby Fischer çok güzel bir oyunla maçı kazanır ki seyirciler ve rakibi Spassky dahil herkes onu ayakta alkışlar. Soğuk Savaş döneminde ateşli silahlar kullanılmadan yapılan Amerika- SSCB savaşını Bobby Fischer Boris Spassky karşısında 12.5-8.5 kazanarak 11. Dünya şampiyonluğunu ilan etti. Ancak 1975’ te ünvanını korumak için Anatoly Karpov’ un karşısına FIDE( Dünya Satranç Federasyonu) taleplerini karşılamadığı için çıkmayı reddeti. Bu olaydan sonra da 20 yıl ortalarda gözükmedi ve 64 yaşında satranç karelerinin sayısı kadar yaşamış misali dünyaya gözlerini yumdu. Şimdilerde ise satrançta Magnus Carlsen fırtınası esmekte. 27 yaşındaki Norveçli 2013 yılından beri Dünya Satranç şampiyonu ünvanının sahibi ve satrançtaki kuvvet derecesini niteleyen Elo puanında 2882 Elo ile Dünya rekorunun da sahibidir. Satranca ilginiz var ise Lichess, Chess. com, Chess24 gibi sitelerden oynayabilir; Satranç Medya, Mato Jelic gibi YouTube kanallarından da videolar veya canlı yayınlar izleyebilirsiniz. Satranç ile kalın!
24
Hakan Onursal; hakanonursal2 @ gmail. com