Czarna Rocznica
Zdecydowanie o tym, które z wrześniowych wydarzeń z historii Tarnowa, zasługuje na szczegółowe opisanie w tym artykule, nie należało do łatwych zadań. W dziejach Tarnowa doszło jednak do epizodu o którym nigdy nie można zapomnieć i tym artykułem chciałbym dołożyć swoją własną "cegiełkę" do zachowania o nim pamięci. Mowa o powstaniu i krwawej likwidacji Tarnowskiego Getta.
Mimo, iż formalnie historia żydowskiego Getta zaczyna się dopiero w czerwcu 1942 to jednak prześladowania tarno-wskich Żydów rozpoczęły się niemal równocześnie z wkro-czeniem do miasta wojsk Wehrmachtu. Od 1939 do 1942 represje wobec ludności żydowskiej obejmowały m. in.:
-nakaz poruszania się w określonych strefach (niemal cała zachodnia część miasta stała się dla Żydów niedostępna )
-zakaz noszenia bród i pejsów,
-zakaz uboju rytualnego,
-zamknięcie żydowskich szkół i zablokowanie żydowskich kont bankowych,
-od 8 grudnia 1941 (zastrzelenie 17 ze 100 aresztowanych przez Niemców Żydów) władze niemieckie zaczęły dopuszczać się masowych mordów na ludności żydowskiej natomiast od 11 czerwca rozpoczęły się masowe akcje przesiedleńcze do obozów zagłady (np. w Bełżcu).
Zgodnie z zarządzeniem wydanym 19 czerwca 1942 roku przez Alfreda Kipkego utworzona została stała dzielnica żydowska (Getto). Od tego momentu doszło jeszcze do dwóch dużych przesiedleń i
mordów na ludności żydowskiej - 19 września i 15 listopada. Zbrodni miała do-pełnić ostateczna likwidacja Getta przez niemieckie władze, którą zaplanowano na wrzesień 1943 roku.
Drugiego dnia września zostało ono otoczone przez wojska niemiecko - łotewskie kierowane przez Amona Goetha - Hauptsturmführer-a, komendanta obozu pracy Kraków - Płaszów. Z 10 tysięcy osób zebranych na Placu Magdeburskim 3 tysiące wy-słano do obozu pracy w Krakowie a 8 tysięcy do Oświęcimskiego obozu zagła-dy. Oprócz kilkuset Żydów zastrzelonych na ulicach, śmierć od kul poniosło 500 osób ukrywających się na terenie Getta.
Niechlubny tytuł miasta wolnego od Żydów (Judenrein) Tarnów uzyskał po ostatniej wywózce Żydów do Oświęcimia (9 lutego 1944).
Wciąż żywa historia
Wydawać mogłoby się, że działania nazistowskich Niemiec skutecznie wyplenią z historii Tarnowa Żydowską kulturę i pamięć o niewinnych ofiarach hitlerowców. Stało się jednak całkowicie inaczej i mimo tego, że obecna liczba ludności Żydowskiej nadal stanowi cień swoich dawnych rozmiarów to kultywowanie pamięci o obecności tarnowskich Żydów, ich kulturze i tragedii jaka na nich spadła nadal ma się bardzo dobrze. Miasto regularnie odwiedzają wycieczki z Izraela, eksponowane są zabytki kultury żydowskiej takie jak Bima lub żydowski cmentarz a od 2018 w Tarnowie
funkcjonuje także żydowska kawiarnia - "The Nosh – Kosher Cafe".
Opłakane skutki, jakie niosą ze sobą uprzedzenia naro-dowościowe i nienawiść w pełni objawiły się w historii tarnowskiego Getta i jego mieszkańców. Naszym obo-wiązkiem jest podnoszenie świadomości o rozmiarze tragedii jaka wydarzyła się w tamtych czasach na terenie naszego regionu i upewnienie się, że nigdy więcej do tego nie dojdzie.
Filip Strojny
fot. Akcja przesiedlenia (czerwiec 1942 r.)