16
Nöroloji Hastasında Sıvı, Elektrolit ve
Beslenme Durumunun Değerlendirmesi
ve Bakımı
Neal Cook
Çeviri: Msc. Emel Horasan
GİRİŞ
başkalarına bağımlı olmaktan, yeme ve içmeyi güçleştiren belirli nörolojik bozukluklara kadar değişiklik
gösterir. Bu tür güçlüklerin tanımlanması, değerlendirilmesi ve yönetiminde kritik role sahip olan hemşire,
uygun stratejileri belirlemek ve uygulamak için birçok
meslek üyesi ile birlikte çalışmalıdır (DH, 2005).
Vücuttaki suyun düzenlenmesi büyük ölçüde beyine,
özellikle de hipotalamusa ve hipofiz bezine bağlıdır.
Bu yüzden, akut nörolojik bozuklukları olan hastalarda
sıvı ve elektrolitlerdeki (özellikle sodyum) dengesizliklerin sık görülmesi şaşırtıcı değildir. Sıvı ve elektrolit
dengesizlikleri sinir sistemi fonksiyonunu olumsuz etkileyebildiğinden, vücut ve beyin üzerindeki potansiyel
yan etkileri en aza indirmek için bu tür dengesizliklerin
erken teşhis edilmesi çok önemlidir. Bu bölümde, nöroloji hastasında sıvı ve elektrolitlerdeki dengesizliklerin
etkili bir şekilde değerlendirilmesi ve yönetilmesine yönelik önemli bilgiler verilmektedir. Ayrıca, sıvı ve elektrolitlerin vücutta nasıl düzenlendiği, bir hastanın sıvı
durumunun nasıl değerlendirilip bulguların nasıl yorumlanacağı ve nöroloji hastalarında yaygın olan belirli
sıvı ve elektrolit dengesizliklerinin mevcut yönetimi konularında genel bakış sağlanmaktadır.
Bölümün ikinci yarısı, nöroloji hastalarının besin
ihtiyaçlarının değerlendirilmesine ve yönetimine odaklanmaktadır. Beslenme, akut nörolojik hastalıklarda
iyileşmede ve kronik nörolojik bozukluğu olanlarda
ise sağlık durumlarının iyileştirilmesinde yaşamsal rol
oynar. Besin ihtiyaçlarının karşılanması günlük hayatımızda esas rutin olarak gerçekleşir. Aynı zamanda
sosyal ve ruhsal yönleri de vardır. Nörolojik hastalık
veya bozukluk, yaşamsal önemi olan beslenme ile ilgili
birçok güçlüklerin yaşanmasına neden olur. Bu güçlükler beslenme ihtiyaçlarının karşılanması için tamamen
SIVI VE ELEKTROLİT DENGESİNİN
FİZYOLOJİSİ
Nöroloji hastalarında sıvı ve elektrolit dengesizliklerinin nasıl meydana gelebileceğini anlamak için, ilk olarak sıvı ve elektrolitlerin vücuttaki normal dağılımını
ve nasıl düzenlendiklerini anlamalıyız.
Su, toplam vücut ağırlığının (TVA) yaklaşık
%60’ını oluşturur. Su iki ana sıvı bölmesine dağıtılmıştır: hücre içi (intrasellüler) ve hücre dışı (ekstrasellüler) (her iki bölmedeki yaklaşık sıvı hacimlerinin
özeti için Tablo 16.1’e bakınız).
Hücre içi sıvı (HİS) bölmesi
Hücre içi sıvı bölmesi, hücrelerin içinde bulunan sıvı
anlamına gelir. Vücut sıvısı hacminin yaklaşık üçte
ikisi bu bölmededir (ortalama 70 kg ağırlığındaki bir
yetişkinde yaklaşık 26 litre). Hücre içi sıvıdaki ana
iyonlar, çözünebilen proteinlere ek olarak potasyum
(K+) ve fosfattır (HPO42-) (bkz. Şekil 16.1).
Hücre dışı sıvı (HDS) bölmesi
Hücre dışı sıvı bölmesindeki sıvının neredeyse tamamı iki ana sıvı boşluğunda bulunur:
Nörolojik Bilimler Hemşireliği: Kanıta Dayalı Uygulamalar
Editörler; Sue Woodward ve Ann-Marie Mestecky
250