6
KISIM I
immün sistem tarafından oluşturulan konak defansına nasıl katkıda bulunduğu anlatılmaktadır. Doğal ve
edinsel immün yanıtların hücresel ve moleküler temellerinin belirlenmesi; inflamatuvar, otoimmün, enfeksiyöz ve immün yetmezlik hastalıklarının patogenezinin
anlaşılmasında çok önemlidir.
DOĞAL İMMÜN SİSTEM
Sağlıkta ve Hastalıkta İmmün Sistem
İnsanlar da dahil tüm çok hücreli organizmalar, germ
serisi tarafından kodlanan ve büyük patojen gruplarını
tanıyan sınırlı sayıda moleküllerin kullanımını geliştirmişlerdir. Çok sayıdaki insan patojenleri nedeniyle
insan doğal immün sistemin konak molekülleri “tehlike sinyalleri”ni hisseder ve pekçok patojen tarafından
paylaşılan ortak moleküler yapılar olan PAMP’ları tanır ya da ısı şok proteinleri ve ekstrasellüler matriksin fragmanları gibi enfeksiyona yanıt olarak üretilen
konak hücre moleküllerini tanır. PAMP’lar bakteriyel
endotoksin gibi patojenin virulansı ve yaşaması için
çok önemli korunmuş yapılar olmalıdırlar; böylece patojenler insan doğal immün yanıtından kurtulmak için
PAMP’ların moleküllerini mutasyona uğratamazlar.
PRR’ler, PAMP’lar veya konak tehlike sinyal moleküllerini tanıyan konak doğal immün sistemin proteinleridir (Tablo 1-2, 1-3). Bu nedenle patojen moleküllerin
TABLO 1-2
DOĞAL İMMÜN SİSTEMİN MAJOR
KOMPONENTLERİ
Patern tanıma
reseptörleri (PRR)
C tipi lektinler, lösinden zengin
proteinler, temizleme reseptörleri,
pentraxinler, lipit transferazlar,
integrinler
Antimikrobiyal
peptidler
a-defensinler, b-defensinler, katelin,
protegrin, granülizin, histatin,
sekretuar lökoproteaz inhibitörü
ve probiotikler
Hücreler
Makrofajlar, dendritik hücreler,
NK hücreleri, NK-T hücreleri,
Nötrofiller, eozinofiller, mast
hücreleri, bazofiller ve epitel
hücreleri
Kompleman
komponentleri
Klasik ve alternatif kompleman yolu
ve kompleman komponentlerine
bağlanan proteinler
Sitokinler
Konak defansı ve inflamasyonuna
aracılık eden ve ayrıca kazanılmış
immün yanıtları etkileyen ve
düzenleyen otokrin, parakrin,
endokrin sitokinler
TABLO 1-3
DOĞAL İMMÜN SİSTEMİN MAJOR PATERN TANIMA RESEPTÖRLERİ (PRR)
PRR PROTEİN
AİLESİ
EKSPRESYON YERİ
ÖRNEKLER
LİGANDLAR
(PAMP’LAR)
PRR’NİN FONKSİYONLARI
Toll-benzeri
reseptörler
Çeşitli hücre tipleri
TLR 2-10
(Bkz. Şek. 1-1
ve Tablo 1-4)
Bakteriyel ve rial
karbonhidratlar
Çeşitli patojenlere cevap vermesi
ve adaptif immün yanıtları
başlatmaları için doğal immün
hücreleri uyarırlar
C-tipi lektinler
Plazma proteinleri
Kollektinler
Terminal mannoz
Bakteri ve virus opsonizasyonu,
kompleman aktivasyonu
Humoral
Makrofajlar, dendritik
hücreler
Makrofaj, mannoz
reseptörü
HLA üzeindeki
karbonhidratlar
Patojenlerin fagositozu
Hücresel
NK hücreleri
NGK2-A
Lösinden zengin
proteinler
Makrofajlar, dendrik
CD14
hücreler, epitel hücreleri
Lipopolisakkarid
(LPS)
LPS ve Toll proteinlerine bağlanır
Temizleme
reseptörleri
Makrofaj
Makrofaj,
temizleme
reseptörleri
Bakteri hücre
duvarı
Bakterinin fagositozu
Pentraksinler
Plazma proteini
C-reaktif protein
Fosfatidil kolin
Bakteri opsonizasyonu,
kompleman aktivasyonu
Plazma proteini
Serum amiloid-P
Bakteri hücre
duvarı
Bakteri opsonizasyonu,
kompleman aktivasyonu
Lipit transferazlar Plazma proteini
LPS bağlayıcı
protein
LPS
LPS bağlar, LPS’yi CD14’e transfer
eder
İntegrinler
CD11b, c; CD18
LPS
Hücrelere sinyal gönderir,
fagositozu aktive eder
Makrofaj, dendritik
hücre, NK hücreleri
HLA self peptidleri eksprese eden
konakçı öldürülmesini inhibe
eder
Not: PAMP, patojenle ilişkili moleküler paternler.
Kaynak: R Medzhitov, CA Janeway, Jr: Curr Opin Immunol 9:4,1997. izniyle adapte edilmiştir.