35
B
Akciğerde Gaz Taşınması
ve pH
H E D EFLER
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
■
■
Ö
L Ü
M
O2’nin akciğerlerden dokulara ve CO2’nin dokulardan akciğerlere “yokuş aşağı”
taşınma davranışlarını tanımlayabilmeli,
O2’nin hemoglobine affinitesini etkileyen önemli faktörleri ve bu faktörlerin her
birinin fizyolojik anlamını sıralayabilmeli,
Kandaki CO2 miktarını artıran reaksiyonları sıralayabilmeli ve arteriyel ve venöz
kan için CO2 ayrışma eğrisini çizebilmeli,
Alkaloz ve asidozu tanımlayabilmeli ve bunlara yanıt olarak gelişen solunumsal
ve renal kompanzatuvar mekanizmaları özetleyebilmeli,
Hipoksiyi açıklayabilmeli ve hipoksinin alt tipleri arasındaki farklılıkları
tanımlayabilmeli,
Hiperkapni ve hipokapninin etkilerini tanımlayabilmeli ve bunlara sebep olan
durumlar hakkında örnekler verebilmelisiniz.
GİRİŞ
Şekil 35-1’deki grafikte çizilen O2 ve CO2 parsiyel basınç
gradyanları, bunların gaz hareketlerinin anahtarı olduğunu ve O2’nin alveoller ve kan aracılığıyla havadan dokulara,
CO2’nin ise dokulardan alveollere “yokuş aşağı” aktığını vurgulamaktadır. Bununla birlikte, kanda çözünen O2’nin yaklaşık % 99’u oksijen taşıyan protein olan hemoglobin (Hb)
ile birleşmemiş ve çözünen CO2’nin yaklaşık % 94,5’u bir seri
geri dönüşümlü kimyasal reaksiyon ile başka bileşiklere çevrilmemiş olsaydı, her iki gazın da dokular arasında taşınan
miktarı yetersiz olacaktı. Böylece Hb varlığı kanın O2 taşıma
kapasitesini 70 kat, CO2 reaksiyonları ise kanın CO2 içeriğini 17 kat artırır. Bu bölümde, farklı koşullarda O2 ve CO2 taşınması ile ilgili mekanizmaların altında yatan fizyolojik ayrıntılar tartışılmaktadır.
oKSİJEn TaŞInmaSI
cesine ve kalp dakika hacmine bağlıdır. Kandaki O2 miktarı, çözünmüş O2 miktarı, kandaki hemoglobin miktarı ve hemoglobinin O2’e afinitesi tarafından belirlenir.
DoKuLaRa oKSİJEn DağITImI
Oksijen sunumu, veya tanım olarak her dakikada sistemik vasküler yatağa verilen oksijen hacmi, kalp dakika hacmi ile arteriyal oksijen konsantrasyonunun çarpımıdır. Vücudun O2 sunma
yeteneği, hem solunum hem de kardiyovasküler sisteme bağımlıdır. Belirli bir dokuya O2 dağıtımı, akciğerlere giren O2 miktarına, akciğerlerdeki gaz değişiminin yeterli olup olmadığına,
dokuya kan akımına ve kanın O2 taşıma kapasitesine bağlıdır.
Kan akımı ise, o dokudaki damar yatağının konstriksiyon dere-
HEmoGLoBİn VE oKSİJEn
REaKSİYonu
Hemoglobinin O2 ile reaksiyonunun dinamiği, bu maddenin
özellikle O2 için uygun bir taşıyıcı olmasını sağlar. Hemoglobin dört alt birimden yapılmış bir proteindir ve her alt birim,
bir polipeptit zincirine bağlanmış bir hem grubu içerir. Normal
641