için kullanıldığını söylüyor. Rahatlamak, yenilenmek
ve stres atmak amacıyla kullanılan modern spaların
kökleri sıcak kaplıcalara dayanıyor. İçinde şifalı mineraller bulunduran ve yolcuların vazgeçilmez durakları
olan sıcak su kaplıcaları modernleştirilerek ve başka
fasilitelerin de eklenmesiyle günümüzde kullanılan
spalara dönüşüyor.
Aslında banyo yapmak için özel bir yapıya sahip olma
kültürü Roma İmparatorluğu’na kadar dayanıyor.
Roma imparatorluğunda kamusal mekan olarak bulunan termal yapılar soyunma odalarından rahatlama
alanlarına kadar gerekli tüm fonksiyonları içlerinde
barındırıyor. “Caldarium” denilen buhar odası, “Tepidarium” denilen sıcak oda ve “Frigidarium” denen
soğukluk bu yapıların çekirdeğini oluşturuyor. Yapılar her gün yıkanan Romalılar için oldukça önem
taşıyor ve gündelik hayatın en önemli etkinliklerinden birine ev sahipliği yapıyor. Aynı kültür Osmanlı
İmparatorluğu’nda yine gündelik hayatta fazlasıyla yer
tutan yıkanma aktivitesinin gerçekleştiği Hamam yapılarında karşımıza çıkıyor. Hamamlar aynı Roma termallerinde olduğu gibi “Hararet Odası”, “Sıcak Oda”
ve “Soğukluk” ismi taşıyan mekanlar içeriyor.
Gelişerek günümüze gelen ve modernleşen yıkanma
kültürüne ev sahipliği yapan spalar artık içlerinde masaj, yüz bakımı, fitness gibi rahatlamak ve yenilenmek
için gerekli her türlü aktiviteyi barındırıyor. Avrupa’da
özellikle Almanca konuşulan ülkelerde su terapisi oldukça rağbet görürken, Amerika’da yüz bakımı ve masaj aktiviteleri daha çok ilgi görüyor.
Spalar aynı zamanda suyu mimarlıkla birleştiren kendilerine özgü yapılar olarak karşımıza çıkıyorlar. Özellikle rahatlama ve yenileme için kullanılan spalarda
bu sebeple çoğunlukla taş malzemeye rastlanıyor.
İçten ısıtılan taş duvarlardan oluşan Roma termalleri
ile aynı ısıtma tekniğini benimsemiş, ancak her tarafı
mermerle kaplı Osmanlı hamamları taşın su tarafından
domine edilen mekanlardaki önemini ortaya koyuyor.
Bu durum geleneksel termal ve hamamları etüd ederek spa tasarlayan mimarları taş kullanımına yöneltiyor. Taşın suyla kurduğu ilişki doğada sürekli karşımıza
çıktığı ve rahatlatıcı, bir anlamda huzur verici bir imgeye sahip olduğundan taş, spalarda oldukça popüler
bir malzeme haline geliyor. Taş kullanımı mekanları
doğal bir görüntü verirken, fiziksel ve psikolojik rahatlamayı da kolaylaştırıyor.
Yapıların konumlandırılması bağlamında iki tür spa
karşımıza çıkıyor. Birinci kısım kente entegre olmuş
spalar… Yoğun kent dokusu içinde yer alan bu yapılar
kent insanının işinden eve giderken kullanabileceği
kadar yakın olduğu için oldukça yoğun bir programa
sahip oluyorlar. Tek bir yapının içinde tüm ihtiyaçlarını gidermek isteyen modern kent insanı bu yapılarda
oldukça fazla zaman geçiriyor ve bunu gündelik rutininin bir parçası haline getirebiliyor. Bir diğer spa
türü ise ya kent periferisinde ya da kentlere yakın olan
dağlık köy ya da kasaba alanlarında inşa edilen yapılar. Bu yapılar genelde kendilerini doğaya entegre
ediyor ve doğal görüntünün bir devamı gibi o dokuyu
kendi üzerinde taşıyor.
Doğaya entegre olmuş spaların en iyi örneklerinden
biri Peter Zumthor’un Therme Vals isimli spası olarak
kabul edilebilir. Zumthor’un bu tasarımı taş üzerine
12 NATURA • KASIM-ARALIK 2010
Therme Vals
us for its Roman thermal baths, became the generic word
for all similar facilities over time. In fact, today’s modern
spas are simply more advanced and contemporary thermal baths with additional facilities and services such as
massages, facials and fitness.
These types of bathing ritual dates back to the Roman
Empire period. Most Roman cities had at least one, if not
many, public baths. These baths were a center of public
life for Romans who visited them daily. The various parts
of the bathing ritual, such as undressing, bathing, sweating, and resting, were all accommodated for in these
structures. The three rooms that represented the core of
this arrangement were “Caldarium” (the hot room), “Tepidarium” (the warm room) and “Frigidarium” (the cool
room). The same bathing ritual was also embedded in
the culture of the Ottoman Empire. In-line with its Roman p &VFV6W76