Restorasyon/Restoration: Kılıç Ali Paşa Hamamı
OSMANLI ÖNCESI VE SONRASINDA YIKANMA KÜLTÜRÜ
Akdeniz ve Ege bölgelerinde uzun bir geçmişi olan hamam
yapılarının kökeni Antik Yunan’a değin uzanıyor. Ama hamamlar
asıl popülerliklerini Roma İmparatorluğu’nda kazandılar. Roma’da
‘thermae’ler konferans salonu, kütüphane, galeri, havuz ve diğer
birçok pratik fonksiyonu barındıran büyük yapı kompleksleri olarak
tüm sosyal sınıfların ilgisini çeken günlük yaşamın önemli bir
parçası haline geldi ki, bir Roma hamamı imparatorluğun sosyal ve
siyasal hayatının içine dair fikirler barındıran kültürel bir fenomene
dönüştü.
Hamamlar tarih boyunca, insanların dinlenmek ve sosyalleşmek
amacıyla toplandıkları sosyal mekanlar olarak kullanılmaya
devam etti. Roma hamamlarıyla hemen hemen aynı özellikleri
taşıyan Bizans hamamları, kilise doktrinlerinin muhalefetine
rağmen İmparatorluğun başka bölgelerine nazaran genellikle
Konstantinopolis civarında yıkanma kültürünün devamını sağladı.
Selçuklular Anadolu’nun fethi sonrasında Roma hamam kültüründen
yoğun bir biçimde etkilendiler. İstanbul’un Osmanlılar tarafından
fethi sonrasındaysa, diğer birçok simgesel yapı gibi hamam yapıları
da hızla çoğaldı. Evliya Çelebi’ye göre 17. yüzyılda İstanbul’da 4536
özel, 300 de kamu hamamı faaliyet gösteriyordu.
Osmanlı kadınlarının evlerinin dışında sosyalleşebildiği mekanlar
olarak öne çıkan hamamlar, eğlence ve iletişim için yeni bir alan açtı.
18. yüzyıl başında, 1716-1718 yılları arasında elçi olarak görev yapan eşi
ile İstanbul’a gelen Lady Montagu, birçok hamam ziyaretinden sonra
26 NATURA • MAYIS - HAZİRAN 2013 / MAY - JUNE 2013
YAPININ KUBBE İLE GEÇİLEN MERKEZİ HACMİ
HAMAMIN SOĞUKLUK (CAMEGAH) KISMINI
OLUŞTURUYOR.
THE MAIN DOME HOSTS THE FRIGIDARIUM
OF THE BATHS.
of the 18th century between 1716-1718, after her visit of several hamams was
quick to state that the hamam is “… the women’s caffee house where all
the news of the town is told, scandal is invented… They generally take this
diversion once a week and stay there at least for or five hours…” Ottoman
women in particular celebrated certain important occasions at the bath, for
example: The ‘bridal bath ceremony’, which was held one day before wedding
festivities commenced; the ‘forty-day bath’, which marked the fortieth day
following the birth of a child and the ‘holiday bath’ which was taken on the
eve of religious holidays. Mothers asked friends if they knew any suitable girls
for their sons, or even checked the girls out while they were bathing. All the
items used in the activities that went on in the bath were carefully prepared.
Every woman had 13 or 14 different bathing accessories like bath bowls,
towels, bath clogs, combs, etc. which are virtual works of art today, and an
indication to us of how rich Ottoman bath culture was.
In the last two centuries, historical and social changes effected