BİYOLOJİK SAATİN ÖNEMİ
Birçoğumuz, uzun bir tatilden sonra işe ya da okula başlarken uyanmak için saatimizin alarmını
kurarız. Aradan birkaç gün ya da birkaç hafta geçtikten sonra saat çalmadan çok kısa bir süre önce
hatta birkaç dakika önce uyandığımız olur. Akşamlarıysa hep aynı saatte uykumuz gelir. Kısaca,
bedenimizin kendi doğal saati devreye girip ne kadar uyuyacağımızı, ne zaman uyanacağımızı ve ne
zaman uyumamız gerektiğini bize söyler. Bedenimizde yalnızca uyku düzenini değil, birçok işlevin
zamanlamasını yapan bir sistem bulunur. İşte, bu doğal zamanlayıcıya “biyolojik saat” denir. Bu doğal
zamanlayıcı sayesinde hücreler işlevlerini belirli zamanlarda artırır, başka zamanlardaysa azaltır. İnsan
ve öteki canlılarda bazı hormonların salgılanması, beden sıcaklığının düzenlenmesi ve hatta üreme
işlevleri biyolojik saatin denetiminde yapılır. Biyolojik saat, bedendeki kimyasal olayların günlük
ritmini belirlemekle kalmaz, aylık hatta mevsimsel değişimleri de düzenler.
Pineal bezle bağlantılı olan ve biyolojik saati düzenleyen en önemli merkez, hipotalamus bölgesinde
bulunan “suprakiazmatik çekirdek”. Beynin iç-orta bölgesindeki bu merkezin, hormon
salgılanmasındaki ritmik düzenlemelerden sorumlu olduğu düşünülüyor. Biyolojik saatin işlemesinde,
pineal bez ve suprakiazmatik çekirdek uyumlu bir şekilde çalışıyor. Pineal bezden salgılanan
melatonin adlı hormonun, beden ritminin düzenlenmesinde önemli bir rolü var. Gecenin karanlığı bu
hormonun salgılanmasını tetikliyor. Melatonin Melatonin hormonu, beynin alt merkezlerinde
bulunan epifiz bezindeki pineolasit hücrelerde üretilir. Bu hücreler ışığa ve elektromanyetik dalgalara
çok duyarlıdır. Elektromanyetik dalga yoğunluğu artıkça da melatonin salgılanması azalır. Bu
hormonun üretimi gece başlar, sabaha karşı durur. Melatonin salgılanması genellikle 21.00- 22.00
arası başlar. Melatonin düzeyi 02.00-04.00 arasında en yüksek değerlerine ulaşır ve 07.00-09.00 arası
sona erer. Gece ne kadar uzarsa, melatonin salgılanması da o kadar uzun sürer. Işık, hormon
salgılanmasını baskılar.