Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 527

525
•
•
•
•
•
artística El Progreso. Alí, ademais de vaixelas
industriais, producíase un barro ordinario para
venda local e comarcal. Estes recipientes adquiren
unha gran riqueza decorativa con coada de barro
branco, con debuxos esquemáticos, de referencia
vexetal, punteados, follas, aspas e raias
Gundivós. Gundivós, localidade de Sober en Lugo,
coñecida na primeira metade do século xx como
terra de cacharreiros. Caracterízase en canto
ao oficio por ser indistintamente practicado por
homes e mulleres, co uso do torno baixo, máis
doado de transportar. O barro extraíase mediante
pozos. Os cacharros distínguense por levar borde
ou orella, con motivos decorativos de cordóns
e liñas incisas. Moitos recipientes levaban as
iniciais dos oleiros e oleiras na base. Distínguense
claramente os grandes recipientes (ámboas, olas,
barreñóns…) e pequenas (pucheiros, cazolas e os
característicos xerros).
Loñoá das Olas. Aldea situada no Val do Loña, no
curso do Miño está esta localidade na que o seu
topónimo marca a súa dedicación. Terra campesiña
rica en barro, tivo que recorrer a esta actividade
para soportar a difícil situación económica dos
seus habitantes. O barro extraíase a 8 ou 9 metros.
Nace como unha olería sen adornos, moi austera
e básica. Pouco a pouco introdúcense cordóns ou
incisións. Grandes cántaras ou olas de medida
ou billón, son características de Loñoá das Olas.
A venda dos cacharros era levada a cabo polas
mulleres, as denominadas regateiras.
Mondoñedo. Esta olería está actualmente desapa-
recida. Os artesáns do barro agrupábanse en varios
barrios da localidade. Distínguense dous tipos de
barro, o mouro ou escuro e o branco. É caracterís-
tica unha decoración bicromática concéntrica con
pintura branca, tamén o uso do vidrado, ás veces
por motivos económicos, non en toda a superficie.
Son características pezas como os potes e potas
para o caldo, cacheleiros, pucheiras do pingo ou
nateiras.
Nateira. Recipiente con tapa para a nata do leite.
Utilizábase para bater o leite e separar a manteiga
do soro.
Niñodaguía. Olería de gran tradición nesta locali-
dade de Xunqueira de Espadañedo. A extracción
do barro facíase nun terreo comunal, con pozos de
acceso en chanzos. Caracterízase por un barro de
color medio. O vidrado practícase desde moi antigo
e que é habitual que cubra o terzo superior das
vasillas. Nos recipientes antigos a decoración máis
característica son as liñas incisas e os tipos de
borde ou orella. Recóllense nesta zona recipientes
con denominacións como almufía ou alcuza, froito
do contacto árabe.
• Ola de medida. Olas principalmente utilizadas para
o viño. A ola é unha unidade da medida do viño
en varias zonas oleiras, de forma esferoidal. Por
exemplo ola primeira de Loñoá corresponde ás pri-
meiras olas, ás máis grandes, con capacidade entre
11 e 18 litros. Cada comarca ou zona oleira marca
a cantidade que pode levar a súa ola de medida,
normalmente 16 ou 18 litros de máximo.
• Porcelana. Material e ou técnica cerámica, artesa-
nal ou industrial, que ten como principal compo-
ñente o caolín, que se extrae do mineral caolita.
• Portomourisco. Nos montes do Bolo atópase esta
pequena localidade ourensá. Actividade practi-
cada por mulleres nunha alta porcentaxe, tamén
se caracteriza por usar o torno baixo. Destaca por
grandes pezas como cántaros de medida, especial-
mente para o viño, para o transporte e outros usos.
As decoracións adoitaban usar cordóns, tamén para
reforzo.
• Pota, pota do caldo, pota almorceira. Variedades
de recipiente, normalmente con tapa, para quentar
e transportar a comida. Habitual era levarlles a
comida aos xornaleiros ou traballadores do campo.
• Penzoneira. Curiosos recipientes que son denomi-
nados sacaleites.
• Pucheira. As pucheiras son recipientes ovoides, con
ou sen asa, que nalgunhas aldeas oleiras se clasifi-
can en medidas, pucheira de cinco, de capacidade
entre 6 e 7 litros; pucheira de seis, entre 4 e 5 litros;
e pucheira de sete, entre 2 e 3 litros. Utilizábanse
para gardar o pingo ou a graxa do porco, tamén para
cociñar, para transportar a auga, ou levarlles o caldo
aos traballadores.
• Pucheiro. De menor capacidade que a pucheira,
normalmente se utilizan para gardar líquidos.
Destaca o pucheiro de vinagre de Portomourisco.
• Rubiana. Situada na comarca de Valdeorras, na ruta
dos arrieiros do Bierzo. Recipientes de escasa deco-
ración, liñas incisas, ondulacións ou punteados.
• Samos. Nomeados como vilas da louza, destaca
a existencia dalgunha muller oleira traballando no
torno alto. Nútrense dos tipos de Gundivós e Terra
Chá, cun tipo de barro medio, máis amarelado.
De xeito as grandes ámboas con semellanzas de
Gundivós ou Portomourisco tanto na forma de
elaboración como nos cordóns concéntricos deco-
rativos. Recipientes que atopaban a súa venda nas
feiras da comarca.
• Santomé. Entre a Baixa Limia e o Val de Arnoia.
Destaca en Santomé a presenza de mulleres oleiras,
cun torno similar a Portomourisco. As olas, xerros,
pucheiras apenas profesan motivos decorativos e
predomina a cor negra.
• Testo da bica. Eran utilizados para facer a bica ou
a torta de millo. Especie de forno característico de
Loñoá das Olas.