Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 379
377
O labor do artesán e da artesá actual identifícase cos valores de ecoloxía,
sustentabilidade, promoción do local, reivindicación de identidade… A esa
convicción nas súas realizacións de respecto polo equilibrio ambiental
é necesario engardirlle o concepto de beleza das formas e dos motivos,
favorecidos pola amalgama de novos usos e materiais, que fai apreciar esa
virtudes nas pezas manuais fronte á produción seriada. A experimentación
constante vai parella ás horas da soidade do artesán e da artesá no seu
taller ante a materia e as técnicas que utiliza. Non obstante estes artífices
contemporáneos están moi conectados con outros sectores culturais e
económicos como a cociña de autor, a moda, o deseño de produto e mobi-
liario, a arquitectura ou as artes plásticas.
Creo necesario reflexionar sobre ese papel dos artesáns e
artesás ao longo dos séculos e como a artesanía foi considerado polas
teorías da arte como unha arte secundaria, dependente, ou simplemente
un oficio, unha fábrica do necesario sen atender a maiores categorizacións.
Os medios e publicacións actuais, tamén ávidos de novos referentes, está
comezando a resaltar a figura dos novos artesáns no tocante á autoría, e
eles están respondendo a esta nova demanda, pois constitúen auténticas
pontes entre o artístico e o utilitario.
Unha guía fundamental para afondar na figura dos artesáns, con
relación ao contexto social e económico a través do séculos, é o ensaio
titulado El artesano do sociólogo Richard Sennet. Unha das súas primeiras
reflexións subscribe que a habilidade manual non é meramente algo innato
ao ser humano, senón que a man é adestrada grazas a unha práctica
constante ao longo dos anos. A creación non xorde de xeito espontáneo
senón que precisa de adestramento1. Esa práctica continua provoca que o
erro aconteza, pero tamén posibilita os cambios e as melloras, e os novos
rumbos nos que se atopan solucións que en definitiva favorecen unha
evolución.
Sennet aplica os valores manuais artesanais a profesionais
actuais como os médicos cirurxiáns ou os informáticos, nas que sinala
esas conexións man e cerebro que perfeccionan as técnicas coa práctica
e que no poden basearse soamente na repetición mecánica, senón que a
man é guiada tamén ao eido da experimentación, e sen dúbida ese perco-
rrido marcará a autonomía ou a distinción do artesán.
A longo da historia non se produce unha valoración da artesanía,
por parte dos sucesivos teóricos, ata mediados do século xix. Críticos
como o citado John Ruskin ou movementos como as Arts and Crafts, pro-
movido por William Morris, e seguido por arquitectos como Mackintosh, e
en xeral o Art Nouveau e o Art Decó nas primeiras décadas do século xx,
contribuíron a unha nova valoración das artes e oficios. A desconfianza
no progreso, na industrialización en serie, e os problemas que traería a
mecanización, influíron determinantemente na reivindicación da artesanía
formulada por todos eles. Non obstante, iniciaron un camiño que actual-
mente seguen moitos arquitectos e deseñadores de produto ou de moda…