Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 31
29
A exposición pretende dun xeito didáctico desvelar as tipoloxías a través
das súas definicións e as súas utilidades, No caso da cestería podemos
distinguir o que a cestería de varas (vimbio) ou a cestería de verga (de tira
de madeira)… os tipos de cestas e as súas variantes condicionadas pola
pertenza xeográfica, ligada aos traballos do campo ou do mar: que é un
coleiro (cesto da vendima), un canastro (cesto para transportar o peixe nos
barcos), un carabelo (cesto para levar productos da horta), unha banas-
tra (cesta para a roupa) ou un vetillo (bozal para o gando); na cerámica
saberemos para que serve unha ámboa (grande contedor para o cereal ou
o viño) unha ola de medida (para calcular exclusivamente as cantidades
do viño), unha cántara ou un cántaro (para a auga e viño) ou un pucheiro
para cociñar, entre outras pezas de usos singulares. No tocante á xoiería
apreciaremos que é un sapo (xoia tradicional galega por excelencia, con-
figurada por tres corpos a modo de colgante ou pendente), unha arracada
(pendente de argola), un pendentif (colgante) ou un brinco (pendente
longo).
A variante zonal ofrécenos por tanto unha interpretación das
artesanías tradicionais en función da súa orixe xeográfica. O establece-
mento e mapa das aldeas oleiras galegas levada a cabo polo investigador
e coleccionista Luciano García-Alén nos anos 70 e 802, será a guía para
seguir as variantes comarcais dos recipientes cerámicos. A identificación
deses lugares, das tipoloxías e mesmo dos artesáns e artesás constitúe o
estudo de olería tradicional que segue a ser un referente para o coñece-
mento da cerámica galega. A división entre a cestería galega de tiras de
madeira, predominante na zona oriental3 (tiras de madeira rachada, sobre
todo castiñeiro) ou de vimbio, ten que ver cos recursos do medio. Neste
sentido hai que destacar terras especialmente vinculadas á cestería como
a comarca de Mondariz, na que se desenvolveu unha importante tradición
cesteira, incluso cun dialecto propio dos cesteiros desa zona, como acon-
tece con outros oficios.
A incursión na mostra iníciase coa cestería como a artesanía
máis directamente relacionada coa natureza, o mundo vexetal convertido
en obxecto utilitario (patelas do mar, culeiros da vendima, cestos dos ofi-
cicios…) a artesanía máis esencial e inmediata. A continuación se dispón
a cerámica, na que a man se une os medios técnicos (o torno, o forno, o
vidrado) e os seus tipos (olas de medidas, cántaros e cantaras, ámboas
para o cereal, pucheiras, cazolos e cazolas para a cociña, barreñóns e
barreñonas, meleiras, asadores de castañas, pucheiros para o pingo…)
realizados en Portomourisco, Gundivós, Bonxe, Samos, Niñodaguia ou
Buño… A cerámica da mostra mantén, case na súa totalidade unha función
utilitaria, aínda que nalgúns casos se amosen pezas que teñen que ver
con usos rituais, votivos ou decorativos. A evidente relación da xoiería co
adorno, coa devoción ou a transcendencia, e cunha factura moi minuciosa,
provoca que o percorrido expositivo pola tradición remate polo detallismo
desta especialidade.