Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 275
273
Unha pragmática lexislativa de 1601 promove un inventario de bens desta
natureza «para evitar o espolio fóra do país e tamén para limitar o traballo
dos prateiros para evitar a quebra...».3 Deben declarar neste documento a
prata que é propia e allea, con licenza para vender a elaborada, e a prohibi-
ción ex professo de comprar.
As formas foron tamén condicionadas en canto que só se permi-
tiron fabricar e usar aquelas que tivesen unha referencia relixiosa, cívi-
co-militar ou mestura de ambas as cousas. Esta austeridade imposta pola
ideoloxía relixiosa alterara profundamente a laboría dos traballos de toda a
ourivería, tanto a suntuaria coma a tradicional.
Neste marco apareceran xemas «tótem», é dicir, toleradas para
os novos usos co dobre valor decorativo e simbólico-relixioso. Os granates,
unha xema abondosa en Europa, aparece consagrada como representante
do sangue de Cristo. As súas pedras, talladas en cabuxón, é dicir, sen
planos e próximos a medias esferas adoptan unha imaxe como de gotas
de sangue coagulada e pasan a ocupar a representación icónica do sangue
de Cristo. Relicarios así adornados darán pé aos nosos «sapos», o colgante
galego barroco por excelencia que se vertebrará en diferentes formatos e
disporá de medias esferas en metal «arremedando» os granates das xoias
suntuarias en ouro.
A achega dos sobredourados, baños de ouro sobre prata ou
metal, serán outros compoñentes decisivos para o desenvolvemento
espectacular desta ourivería menor. O mercurio disolve o ouro puro previa-
mente moído e nese baño mergullarase o obxecto de prata ata ser impreg-
nado por aquela amálgama. Unha vez fóra, aplicáselle calor, o mercurio
evapórase e o ouro fíxase sobre a superficie da prata de xeito definitivo.
Esta práctica, extraordianariamente lesiva para a saúde do ourive, será
extensiva no período de desenvolvemento desta ourivería.
O traballo chamado de filigrana, é dicir, tratamento de finos fíos
de prata con pequenas boliñas, especialidade vencellada ao mundo árabe,
propón exemplos innovadores e abertos á disposición creativa dos nosos
artistas ourives. O fío de ouro e prata era tratado habitualmente para a
vestimenta litúrxica desde tempos antigos polo gremio de brosladores
que, segundo documentos aos que tivemos acceso,4 tivo ampla presenza
na cidade do Apóstolo. Esta conxunción non fixo máis que favorecer estas
labores ata o nivel que hoxe coñecemos.
A excelencia do artesanado barroco e rococó do século xviii
sumouse a esta euforia creativa e mantivo na ourivería moitos padróns
que se deron en carpintería, retabulismo e ebanistería. Velaí a verti-
calidade, o dinamismo das formas, decoracións de panos e filacterias,
cintas e motivos vexetais e organicistas… foron elementos recoñecibles
na ourivería desde o período Barroco. No rococó destacara a ampliación
de formatos desde as formas hipersemicirculares a formatos de vieira,
romboides… intentando adecuarse ás formas xeométricas das novas
formulacións.