Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 273

271
parella nova acode ao santo para encomendarlle unhas alianzas para a súa
voda. O santo ten diante de si unha báscula onde pesa unhas moedas de
ouro para realizar tal encomenda.

En Galicia o padroado gremial deste santo aparece reflectido na
catedral compostelá, na capela de Nosa Señora da Branca, onde se venera
a imaxe de san Eloi que amparaba o importante gremio de prateiros e
ourives da cidade.

A OURIVERÍA TRADICIONAL.

UNHA MANIFESTACIÓN PARALELA
Xa desde antigo, as clases sociais máis humildes non se subtraeron de
asociar aos metais as súas crenzas apotropaicas e satisfacer a ornamenta-
ción das súas anatomías con algún tipo de ourivería de metais diferentes.
É dicir, a ourivería suntuaria reservada ao poder económico, administra-
tivo e político tivo unha presenza hexemónica polo que representaba de
ostentación de poder, o que era motivo de cobiza de inimigos e mesmo
de lendas dos seus valores e atributos. Mais o pobo raso, en canto gozou
dunha mínima estabilidade, non renunciou ás modestas posibilidades de
luxo e imitou, dentro das súas posibilidades, aqueles excesos dos seño-
res e mesmo da Igrexa. Naceu entón desde antigo a ourivería tradicional
paralela á suntuaria, que se articularía en dúas direccións algunhas veces
converxentes. Unha exclusivamente de ornamento e endomingamento
festivo e outra devocional e apotropaica, de protección e seguridade.

Coa chegada de ouro e prata de América, medrou extraordiana-
riamente a actividade ouriveira e comezou a chegar a todos os lugares. As
feiras e mercados enchéronse de ourives que comerciaban cos seus produ-
tos. A unión política peninsular tamén posibilitou unha itinerancia desco-
ñecida para aprendices co fin de conseguir a carta de mestre ouriveiro, con
principais destinos en Porto e Lisboa, onde a tutela non era rexentada pola
Igrexa e a súa proba era menos restritiva ca compostelá.

É importante destacar a mestizaxe que se produce coas formas
da refinada ourivería árabe (a cultura nazarí) presente, malia a expulsión
dos mouriscos, nalgunhas zonas da península, sobre todo no norte de
Portugal. Estas formas, os seus ourives, o particular trato do fío e decora-
ción renova as pesadas e arcaicas formas, dotan dun éxito sen precedentes
os seus novos argumentos estéticos e flúe ata Galicia pasando o Miño.

Hai un factor incidente neste espectacular desenvolvemento
do xénero menor na ourivería considerada tradicional por ser consumida
fundamentalmente polas clases máis humildes. En 1601, ante a situación
de case bancarrota do Estado pola proliferación do traballo en prata e
ouro procedente das moedas de curso legal (tal e como vimos no cadro
de Petrus Christus denantes citado), mesmo a Inquisición,2 co seu xeito
de vivir discreto e sombrizo, non tarda en exercer influencia sobre o poder
político, sucedéndose as pragmáticas que restrinxen o uso e labor deste
artesanado.