vesileleri meydana getirmede , hem de sebepler , vesileler ona erişememekte ! Yüz binlerce defa ümidimi kestim . Kimden mi ? Şems ’ ten . Buna inanır mısınız ? Ben güneşten ümidimi keseyim , balık suya sabretsin ! Bu sözüme inanma sakın ! Ümitsizliğe düşersem ümitsizliğim de güneşin işidir , onun tecellisidir ey Hasan !”
( Mesnevi , II / 1107 )
Size yapılan kötülüklere , verilen zararlara nefs hemen karşılık vermek ister . Ama bu davranış sizleri , karşınızdakinin seviyesine çekerken , manen geriletir , mahkumiyete sürükler . Bunun idrakinde olan kişi aynı yanlışı tekrar yapmaz . Hatta kendisinin kusurunu düzeltmesine vesile olduğu için bu tecrübeden memnuniyet duyar . Onun için her şeye rağmen sevmek , hoşgörmek , affetmek gerekir . İnsan kendi inançlarına bağlı olmakla birlikte , kendisinden farklı duygu , düşünce ve davranışları da olgunlukla karşılamalı , onları yargılamadan kabul edebilmelidir .
“ Akılların aydınlığı , benim fikrimden ; göklerin halk edilmesi , benim yüzümdendir . Öyle bir doğanım ki Hüma bile bana hayran olur . Baykuş kim oluyor ki sırımı bilsin .
68